keynesizm
 
Encyklopedia PWN
keynesizm,
ekon. popytowa teoria dochodu narodowego, w której dominującą rolę odgrywają wydatki inwestycyjne.
W uporządkowany sposób przedstawiona przez J.M. Keynesa w dziele Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936, wydanie polskie 1956, ost. 2003). Jej przesłanką jest teza, że leseferystyczną gospodarkę (laissez-faire) cechuje trwała tendencja do niepełnego wykorzystania zasobów, zwłaszcza siły roboczej (praca The End of Laissez-Faire 1926). Teza ta była zaprzeczeniem utrwalonej wiary w przyrodzone siły regeneracyjne mechanizmu rynkowego; była to tzw. rewolucja keynesowska, która oznaczała kres doktryny leseferyzmu i odrzucenie prawa rynków Saya. Makroekonomiczny model Keynesa opisuje gospodarkę rynkową, która funkcjonuje przy niepełnym wykorzystaniu zasobów kapitału i niepełnym zatrudnieniu. Analiza jest prowadzona w warunkach elastycznej podaży dóbr przemysłowych, przy mało giętkich, lepkich cenach (giętkość cen i płac). Odpowiada to współczesnym realiom konkurencji oligopolistycznej. Założenie stałości cen jest jednym z fundamentów makroekonomii keynesowskiej.
Główna teza teorii Keynesa zawiera się w twierdzeniu, że gospodarka jest ograniczona przez wielkość popytu, a nie przez wielkość zasobów. Najważniejszy jest popyt inwestycyjny, gdyż siłą sprawczą uruchamiającą zmiany w wielkości produktu (dochodu narodowego) są wydatki inwestycyjne, a nie oszczędności. Zamiast tradycyjnie zaczynać analizę od skłonności społeczeństwa do oszczędzania i następnie ukazywać, w jaki sposób za pośrednictwem stopy procentowej inwestycje dostosowują się do oszczędności, Keynes przyjął autonomiczny strumień wydatków inwestycyjnych i pokazywał w jaki sposób, za pomocą mechanizmu mnożnika inwestycyjnego, będą generowane oszczędności potrzebne do sfinansowania tego poziomu inwestycji. Wydatki inwestycyjne nie są wyznaczane przez oszczędności, ale zależą od różnorodnych czynników kształtujących decyzje inwestycyjne przedsiębiorców; najogólniej — od przewidywań, tj. od spodziewanej dochodowości zamierzonych inwestycji, a także od bieżącej stopy procentowej. Ryzyko inwestowania jest główną siłą ograniczającą decyzje, sprawiającą, że inwestor jest ostrożny. Właśnie dlatego Keynes eksponuje niepełne reinwestowanie oszczędności, jak też — jako jego odpowiednik — niedostatek efektywnego popytu. Z analizy Keynesa wynikały 3 główne wnioski: bezrobocie nie jest skutkiem dobrowolnych decyzji pracowników; nie jest też skutkiem braku elastyczności płac nominalnych „w dół”; wydatki rządu mogą zwiększyć zatrudnienie. Wszystko to przeczyło tezom ortodoksyjnej teorii, w myśl której bezrobocie było spowodowane zbyt wysokimi płacami. Potrzebna jest więc „widzialna ręka” — interwencja państwa, zachęcająca przedsiębiorców do podejmowania inwestycji i uzupełniająca prywatne inwestycje inwestycjami publicznymi. Deficyty budżetowe (budżetowy deficyt) mogą być wykorzystane do zasilania gospodarki dodatkową siłą nabywczą, a więc i do pobudzania produkcji oraz wzrostu zatrudnienia. To dlatego deficyt budżetowy jest dopuszczalny, a nawet — w pewnych warunkach — pożądany. Keynes dowiódł, że w gospodarce ograniczonej przez wielkość popytu łączne oszczędności zależą od wydatków inwestycyjnych, deficytu budżetowego oraz od nadwyżki eksportowej. Jego teoria, zrodzona z niedostatków teorii neoklasycznej, która nie potrafiła dać sobie rady z poziomem zatrudnienia, przeniosła analizę ekonomiczną z pozbawionych wymiaru czasu, ryzyka i niepewności stanów równowagi statystycznej bliżej rzeczywistości.
Teorię popytową traktuje się jako pierwszą szkołę racjonalnego myślenia o pośrednich formach oddziaływania państwa na gospodarkę. Teoria Keynesa wywarła silny wpływ na rozwój ekonomii, a także na politykę gospodarczą w państwach o dojrzałej gospodarce rynkowej.
Elżbieta Domańska
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia