kantyzm
 
Encyklopedia PWN
kantyzm,
wspólna nazwa często bardzo różnych kierunków filozoficznych, które swój początek biorą z systemu filozoficznego I. Kanta.
Rozwój kantyzmu nastąpił w XVIII w., zwłaszcza w Niemczech, a także w Wielkiej Brytanii, Holandii, Francji i Szwecji; zwolennicy Kanta interpretowali jego idee bądź w duchu idealizmu subiektywnego i sceptycyzmu (np. S. Majmon), bądź też idealizmu obiektywnego (np. K.I. Reinhold), który wydał wielkie systemy idealistyczne J. Fichtego, F.W.J. Schellinga i G.W.F. Hegla; niemiecki idealizm pokantowski kontynuował tradycje refleksji trascendentalnej; o ile jednak Kant odrzucał absolut w sensie teoretycznym, by zwrócić się ku niemu praktycznie, to jego krytyczni kontynuatorzy (Fichte, Schelling) podejmowali próbę wyjścia poza psyche, badając proces wzajemnego przenikania podmiotu i przedmiotu oraz szukając jedności wszystkich podmiotów przez przyjęcie absolutu za podłoże istnienia; w 1. połowie XIX w., mimo dominacji heglizmu, kantyzm wywierał nadal wpływ na myśl filozoficzną i naukową (W. Humboldt, J. Müller, H. Helmholtz, W. Hamilton, Ch.B. Renouvier); w latach 60. XIX w. nastąpiło odnowienie kantyzmu (hasło „powrotu do Kanta” — K. Fischer, O. Liebmann, E. Zeller) w postaci neokantyzmu; rozwój zainteresowań problematyką kantyzmu zaznaczył się również w Polsce: m.in. F. Jaroński, J.K. Szaniawski, w późniejszym okresie — M. Massonius, M. Wartenberg, H. Struve, W.M. Kozłowski.
Bibliografia
S. KACZMAREK Początki kantyzmu, Poznań 1961;
W. TATARKIEWICZ Rozstanie z kantyzmem, Toruń 1969;
Dziedzictwo Kanta, red. J. Garewicz, Warszawa 1976;
M. Żelazny Idea wolności w filozofii Kanta, Toruń 1993.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia