kanał

kanał, kanał wodny,

sztuczny ciek wodny wykonany w wykopie, przekopie lub nasypie z odpowiednio umocnionymi brzegami;

kanałowi często towarzyszą budowle inżynierskie: śluzy, mosty (niekiedy kanałowe), porty, ujęcia wód, stacje pomp; rozróżnia się kanały morskie i śródlądowe. Kanały mogą być otwarte (wykonane w przekopach, w których poziom wody jest równy poziomom wody w łączonych akwenach lub rzekach) i zamknięte, wyposażone w śluzy — umożliwiające statkom pokonanie wzniesień terenu między łączonymi obiektami. Kanały morskie to kanały żeglowne (żeglugowe) — drogi wodne łączące morza i oceany lub morza z portami położonymi w głębi lądu; wśród kanałów morskich są zarówno kanały otwarte (np. Sueski Kanał), jak i zamknięte (np. Panamski Kanał, Kiloński Kanał). Kanały śródlądowe pierwotnie były budowane jako otwarte, a od XV w. najczęściej jako zamknięte — ze śluzami lub pompowniami; rozróżnia się śródlądowe kanały: żeglowne, przerzutowe, energetyczne i melioracyjne. Kanały żeglowne dzielą się na: a) wododziałowe, np. Bydgoski Kanał łączący zlewnie Wisły i Odry; b) tranzytowe, łączące drogi wodne kilku rzek, np. Śródlądowy Kanał; c) lateralne (boczne) — łączące 2 punkty rzeki w celu ominięcia zakoli lub biegnące równolegle do brzegu jeziora w celu uniezależnienia transportu od falowania wiatrowego; d) odgałęźne (dojazdowe), łączące ośrodki przemysłowe z drogami wodnymi. Kanały przerzutowe służą do przerzutów wody na duże odległości (np. Kanał Kalifornijski). Kanały energetyczne doprowadzają wodę do elektrowni, ich odmianą są kanały derywacyjne — kanały na odgałęzieniach rzek, pozwalające na uzyskanie dodatkowego spadu, zwiększającego moc elektrowni wodnej. Wśród kanałów melioracyjnych rozróżnia się kanały doprowadzające wodę (np. Wielki Kanał Brdy), kanały nawadniające i kanały odwadniające. Rodzajem kanału jest także kanał ściekowy będący elementem uzbrojenia terenu (na ogół podziemnym) wchodzącym w skład sieci kanalizacyjnej.

Najstarsze ślady kanałów nawadniających, znalezione na terenach Mezopotamii (w mieście Nippur), pochodzą z ok. 5200 p.n.e.; najstarszym kanałem żeglownym był kanał łączący Nil i Morze Czerwone, oddany do użytku 518 p.n.e. (co potwierdzają pewne świadectwa); od V w. p.n.e. do końca XIII w. n.e. trwała budowa Wielkiego Kanału z Pekinu do Hangzhou (zwanego Kanałem Cesarskim) o długości 1400 km (obecna długość 1782 km); w Europie pierwsze kanały powstały w starożytnym Rzymie; rozwój budowy kanałów żeglownych nastąpił w XV w. w związku z wynalezieniem śluzy komorowej. W Polsce pierwsze kanały zbudowano w XVIII w. (kanały: Ogińskiego, Dniepr-Bug, Bydgoski).

Koryncki Kanał

Elbląski, Kanał .

Kiloński Kanał (Niemcy)

Kanał Augustowski, śluza Przewięź