kameralna muzyka

kameralna muzyka, muzyka komnatowa, musica da camera,

w dawnym rozumieniu wszelka muzyka koncertowa (wokalna i instrumentalna), w przeciwstawieniu do muzyki kościelnej i operowej;

w tym znaczeniu muzyka kameralna istniała już w średniowieczu, lecz dopiero w baroku wykształciła własne formy: instrumentalną sonatę da camera i wokalną kantatę da camera.

W dzisiejszym rozumieniu muzyka kameralna obejmuje kompozycje pisane na niewielkie zespoły (2–9 instrumentów — odpowiednio: duet, trio, kwartet, kwintet, sekstet, septet, oktet, nonet), które w zależności od składu otrzymują dodatkowe nazwy, np. trio fortepianowe, kwartet smyczkowy, kwintet na instrumenty dęte itp. Partie poszczególnych instrumentów są realizowane przez jednego wykonawcę, w przeciwieństwie do orkiestry symfonicznej, gdzie niektóre instrumenty, np. smyczkowe, mają obsadę chóralną. Współcześnie są stosowane również orkiestry kameralne o większej liczbie wykonawców (ponad 10), wykonujących swoje partie w obsadzie solowej. Korzenie najbardziej reprezentacyjnego gatunku muzyki kameralnej, tj. kwartetu smyczkowego (dwoje skrzypiec, altówka i wiolonczela), tkwią w okresie baroku, jednak nieprzerwany jego rozwój rozpoczął się w twórczości kompozytorów szkoły mannheimskiej. Stworzyli oni typ faktury, w której każdy instrument miał na ogół samodzielną partię. Mistrzami kwartetu smyczkowego byli klasycy wiedeńscy: J. Haydn i W.A. Mozart. Jego formę udoskonalił L. van Beethoven — ustalona przez niego faktura przetrwała do końca XIX w. Dopiero kompozytorzy francuscy (zwłaszcza M. Ravel) poszli dalej, przede wszystkim wzbogacając środki artykulacyjne; w tym kierunku fakturę kameralną rozwinął B. Bartók, także neoklasycy, głównie P. Hindemith i D. Milhaud. W XX w. rozpoczął się rozkwit muzyki kameralnej, która weszła również do utworów scenicznych i wokalno-instrumentalnych (np. I. Strawinskiego Historia żołnierza, Wesele). Nastąpiło wówczas znaczne zróżnicowanie składu zespołów kameralnych, np. coraz częściej pojawiały się w nich instrumenty perkusyjne (np. u Bartóka); szczególny rozkwit perkusyjnej muzyki kameralnej przypadł na okres po II wojnie światowej (L. Nono, P. Boulez, K. Stockhausen, B. Maderna, L. Berio). W XX w. zaznaczył się wpływ muzyki klasycznej na muzykę symfoniczną, czego wyrazem było wyodrębnienie się w zespole symfonicznym małych grup o brzmieniu kameralnym — zjawisko występujące już w Peleasie i Melizandzie C. Debussy’ego. Przykładem kameralizacji muzyki symfonicznej są symfonie kameralne, np. Symfonia kameralna A. Schönberga, Symfonia op. 21 A. Weberna. Muzyka kameralna zyskała wysoką rangę także w polskiej muzyce współczesnej (B. Szabelski, T. Baird, Z. Bujarski, H.M. Górecki, K. Moszumańska-Nazar, K. Meyer, K. Penderecki, M. Stachowski i in.).