jod
 
Encyklopedia PWN
jod, I, iodum,
pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 53;
Symbol: I
Nazwa łacińska: Iodum
Liczba atomowa: 53
Pierwiastek promieniotwórczy: nie
Grupa układu okresowego pierwiastków: 17 — fluorowce
Odkrycie: 1811
Odkrywca: Courtois Bernard
względna masa atomowa 126,90447(3); należy do grupy fluorowców; szaroczarne kryształy o metalicznym połysku i charakterystycznej woni; temperatura topnienia 113,5°C, temperatura wrzenia 184,35°C, gęstość 4,94 g/cm3, łatwo sublimuje (pary fioletowe); niemetal; źle rozpuszczalny w wodzie, dobrze — w rozpuszczalnikach organicznych oraz w wodnym roztworze jodku potasu (powstaje trijodek potasu KI3 stosowany w jodometrii); stopnie utlenienia głównie –I oraz I, III, V, VII; tworzy połączenia z wieloma pierwiastkami chemicznymi i związkami organicznymi; ze skrobią daje niebieskie zabarwienie (reakcja bardzo czuła, pozwala wykryć ślady jodu). Najważniejsze związki jodu: jodowodór HI, którego roztwór wodny jest mocnym kwasem tworzącym sole — jodki; kwas jodowy(V) HIO3, jego sole, jodany(V) — w roztworach kwaśnych utleniacze, oraz jego bezwodnik — pentatlenek dijodu I2O5; kwas ortojodowy(VII) H5IO6 i jego sole ortojodany(VII). W przyrodzie spotykany dość rzadko; w postaci związków występuje w wodzie morskiej i wielu naturalnych solankach oraz stanowi domieszkę (jodan sodu NaIO3) saletry chilijskiej; jod z wody gromadzą w sobie niektóre wodorosty. Jod jest mikroelementem; w organizmie występuje głównie w tarczycy, także w mięśniach, krwi; bierze udział głównie w biosyntezie hormonów gruczołu tarczowego (tyroksyna), także zwiększa przyswajalność innych pierwiastków, wspomaga metabolizm (niedobór jodu może być przyczyną niedoczynności tarczycy; objawia się wolem). Związki jodu (głównie jodki) są stosowane w przemyśle barwników, materiałów fotograficznych, materiałów optoelektronicznych (CsI w technice laserowej), w lecznictwie (m.in. jako środki odkażające, kontrastujące oraz w leczeniu tarczycy), w analizie chemicznej. Sztuczny radioaktywny izotop 131I (czas połowicznego zaniku T1/2 = 8 dni) jest stosowany w diagnostyce nadczynności i gruczolaków tarczycy oraz leczeniu tego gruczołu. Nazwa pierwiastka od łac. íon ‘fiołek’ lub ioeidḗs ‘fioletowy’. Jod został odkryty 1811 przez B. Courtois; dawniej oznaczany symbolem J.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia