jesień ludów
 
Encyklopedia PWN
jesień ludów, jesień narodów,
publicystyczne określenie procesu rozpadu rządów komunistycznych w środkowej i południowo-wschodniej Europie, którego nasilenie przypadło na jesień 1989;
sukces tego procesu, będącego przejawem niezadowolenia społeczeństw z rządów partii komunistycznych, umożliwiła rezygnacja ZSRR z doktryny Breżniewa i rozpoczęta tam 1985 pierestrojka. Początkiem jesieni ludów stały się negocjacje rządu z opozycją w Polsce (II–IV 1989); uzgodniono wówczas przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów VI 1989; w ich wyniku działacz opozycji T. Mazowiecki został w sierpniu premierem. Na Węgrzech VI–IX 1989 trwały rozmowy rządu z opozycją; zawarte porozumienie parlament przyjął w październiku wprowadzając poprawki do konstytucji (w tym zmianę nazwy państwa), co umożliwiło wolne wybory (IV 1990). W czerwcu 1989 rozpoczęły się masowe ucieczki obywateli NRD do RFN, od X zaś — demonstracje; po otwarciu 9 XI przez kierownictwo SED przejść granicznych z RFN w Berlinie przystąpiono do rozbiórki berlińskiego muru; 7 XII rząd rozpoczął negocjacje z opozycją. W Bułgarii (głównie w Sofii) od października trwały nasilające się demonstracje, które zmusiły władze do rokowań z opozycją (I 1990). Pod wpływem zmian w Polsce i na Węgrzech oraz zburzenia muru berlińskiego XI 1989 odbyły się tłumne demonstracje w Czechosłowacji; doprowadziły one do utworzenia rządu z udziałem przedstawicieli opozycji i wyboru przez Zgromadzenie Federalne dysydenta V. Havla na prezydenta Czechosłowacji (grudzień). W Rumunii XII 1989 po zamieszkach w Timişoarze obalono dyktaturę N. Ceauşescu, co zapoczątkowało proces przemian w tym kraju.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Dzierżyński Feliks, rozbiórka pomnika w Warszawie (1989) fot. J. Marczewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia