japońskie malarstwo
 
Encyklopedia PWN
japońskie malarstwo,
malarstwo charakteryzujące się drobiazgowym opracowaniem szczegółów, specyficzną perspektywą, linearyzmem, rezygnacją z modelowania formy, a także zastosowaniem złota, m.in. w malarstwie religijnym;
cechowała je rozmaitość stylów i formatów — poziome (emakimono) i pionowe (kakemono) zwoje, kartki w albumach, wachlarze, ściany budynków, przesuwane drzwi jap. domów i składane parawany. Do XIX w. podłoże stanowił jedwab lub papier, malowano pędzlem, używając tuszu i farb z barwnikami org. i miner.; później, pod wpływem sztuki Zachodu, pojawiły się płótno i farby olejne. Wyróżniano tematy: figuralne, krajobrazowe oraz przedstawienia kwiatów i ptaków; do malarstwa figuralnego zalicza się większość malowideł buddyjskich, twórczość stylu yamato-e, przedstawienia taoistycznych i buddyjskich postaci — związane z sektą zen, malarstwo rodzajowe, stylizowane wizerunki kobiet i aktorów kierunku ukiyo-e oraz malarstwo portretowe.
Najwcześniejsze zachowane malowidła znajdują się na dzwonach i murach; wraz z wprowadzeniem buddyzmu zaczęło rozwijać się malarstwo inspirowane tą tematyką; na przeł. IX i X w., zwłaszcza w poziomych zwojach, pojawił się rodzimy styl yamato-e; w łagodnych liniach i wyrazistych kolorach ukazywał sceny dworskie i obyczaje; w XIV w. rozwinęło się malarstwo tuszem — suibokuga, będący surowym, monochromatycznym stylem opartym na wzorach chiń. z okresu dyn. Song i Yuan. Chińskie inspiracje przerodziły się w XV w. w jap. styl, do czego przyczyniły się m.in. prace Sesshū Tōyō. Szkoła mal. Kanō, zał. przez Kanō Masanobu (1434–1530), była kontynuowana przez jego syna, Kanō Motonobu (1476–1559), i kolejne pokolenia; chiń. style i tematy stanowiły inspirację, lecz artyści transponowali je w duchu nowej estetyki, która zdominowała malarstwo w następnych wiekach, imponującym, wielobarwnym stylem; artyści spoza tego kręgu przetwarzali chiń. tematy w nieco inny sposób. Szczególnie interesujące były prace malarzy Hasegawa Tōhaku (1539–1610) i Kaihō Yūshō (1533–1615).
Kierunek należący do tradycji yamato-e rozwijali malarze szkoły Tosa; tradycja yamato-e była również inspiracją powstania dekoracyjnego stylu grupy malarzy Rimpa; należeli do niej m.in. Tawaraya Sōtatsu i Ogata Kōrin; ich prace podejmowały klas. style i tematy, ukazywane w nowej dekoracyjnej formie; pod koniec XVI w. zyskało popularność malarstwo rodzajowe, które utorowało drogę stylowi ukiyo-e; w końcu okresu Edo w m.j. istniały rozmaite kierunki — ważne było bunjinga (nanga) — malarstwo literatów; wybitnymi artystami byli Maruyama Ōkyo i Matsumura Goshun (1752–1811), założyciel szkoły Maruyama Shijō, a także Itō Jakuchū (1716–1800); ich prace zawierały elementy jap., chiń. i zachodnioeur., które łączono z próbami realist. odtwarzania natury. Pod koniec XIX w. oficjalnie popierano malarstwo w stylu zachodnim; na przeł. XIX i XX w. silną pozycję zdobyło malarstwo w stylu jap. — nihonga; na pocz. XX w. rozwijały się oba kierunki; później malarze uprawiali rozmaite style eklektyczne, inspirowane malarstwem Zachodu; po II wojnie świat. i obecnie Japonia przyswaja zachodnie kierunki w malarstwie.
Małgorzata Martini
zgłoś uwagę
Ilustracje
Buddyzm. Buddyjski zwój z przedstawieniem raju, okres Heian, XII w. — Fogg Art Museum, Cambridgefot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia