islamu sztuka
 
Encyklopedia PWN
islamu sztuka, muzułmańska sztuka, mahometańska sztuka,
jest wyrazem działalności artystycznej i upodobań estetycznych ludów i narodów wyznających islam i stanowi drugi po religii czynnik łączący te społeczności.
Jej zasięg terytorialny obejmuje ogromną część półkuli wschodniej — od Indonezji, przez część Indii, Azję Środkową, Iran, Mezopotamię, do krajów Bliskiego Wschodu, Turcji i części Bałkanów, a także przez Afrykę Północną (Maghreb) do Hiszpanii. Sztukę islamu tworzyły zróżnicowane etnicznie ludy i narody mówiące wieloma językami, które w różnych momentach trwania cywilizacji islamu przyjmowały tę religię. Rozwój sztuki islamu rozpoczął się od zaznaczenia odmienności kulturowej wobec opanowanych przez Arabów w VII w. społeczności pozostających dotąd pod wpływami Bizancjum (chrześcijanie) lub Iranu (zaratusztrianie). Z zastanych tradycji artyst. muzułmańscy twórcy przejmowali te, które dawały się pogodzić z duchem kształtującej się cywilizacji, pozostającej — także w sferze życia codziennego — pod decydującym wpływem religii (ikonoklazm muzułmański). Wiele symboli do ikonografii wniósł też mistycyzm muzułm. (sufizm). Sztukę islamu dzieli się na sztukę rel., wykazującą związki z tradycją lit. Koranu i poezją mistyczną, oraz sztukę świecką, której wielu tematów dostarczyła literatura piękna. Istotny w każdej epoce patronat władców pozwala wyróżnić sztukę dworską, która w największym stopniu kształtowała gusty odbiorców, oraz sztukę mieszczańską, kształtowaną w dużej mierze przez elity kupieckie. Wyróżnia się także sztukę lud. wsi oraz sztukę koczowników (beduinów, nomadów). W historii sztuki islamu zauważa się dominujące wpływy artyst. ze wschodnich rejonów terytorium islamu. Wielkiego znaczenia nabrał ornament (geom., roślinny, arabeska), stanowiący niezwykle charakterystyczną cechę sztuki islamu. Kryteriami estetycznymi tej sztuki są wyrazistość linii i barw, dbałość o efekt światłocieniowy oraz połysk. Wśród artystów wielu pozostało anonimowych. Największą sławą cieszyli się mistrzowie kaligrafii. Uważano ją za najszlachetniejszą i najważniejszą ze sztuk pięknych, uznając, że słowa Boga przekazane w Koranie należy zapisywać ze szczególnym artyzmem. Z czasem ten szacunek i poważanie dla świętej księgi islamu przeniesiono też na inne książki.
Małgorzata Redlak
zgłoś uwagę
Ilustracje
Al-Fatiha, pierwsza sura otwierająca, manuskrypt z przeł. XIII i XIV w.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tetovo, Pstry Meczet, 1496 (Macedonia) fot. O. Puchalski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Isfahan, meczet Szejch Lotfallah (Iran) fot. K. i A. Mazurkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kordowa, wnętrze wielkiego meczetu fot. S. Kuruliszwili/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Rabat, Mauzoleum Muhammada V (Maroko)fot. M. Witkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Damaszek, meczet Umajjadów (Syria)fot. P. Parandowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mahomet, miniatura mogolska fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Miradż al-. Nocna podróż do nieba Proroka Mahometa, turecka miniatura z Züdbetü't Tevârih — Islam Eserleri Müzeşi, Stambułfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Marrakesz, minaret meczetu Kutubijja (Maroko)fot. E. i K. Dębniccy/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia