impresjonizm
 
Encyklopedia PWN
impresjonizm
[fr. impressionisme < łac. impressio ‘odbicie’, ‘wrażenie’],
szt. plast. kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX w.
Jego istotą było dążenie do stworzenia malarstwa ściśle powiązanego z naturą, będącego zapisem subiektywnych, zmysłowych doznań artysty. Impresjonizm był reakcją na eklektyczny akademizm w malarstwie XIX w.; czynniki, które wpłynęły na impresjonizm to m.in.: malarstwo romantyzmu, W. Turnera, J. Constable’a, barbizończyków, G. Courbeta i É. Maneta, oraz barwny drzeworyt japoński; impresjonizm narodził się we Francji w środowisku młodych malarzy, którzy 1874 urządzili w atelier fotograficznym F. Nadara w Paryżu wystawę; spotkała się ona z wrogim stanowiskiem krytyki, a od tytułu obrazu C. Moneta Impresja — wschód słońca, użytego ironicznie w recenzji przez krytyka L. Leroya, powstała nazwa kierunku; w następnych latach odbyło się jeszcze 7 wystaw impresjonistów; z ponad 50 uczestników twórczą rolę odegrali: Monet, przywódca i najbardziej konsekwentny reprezentant impresjonizmu, A. Sisley, C. Pissarro oraz A. Renoir, E. Degas, B. Morisot i M. Cassatt. Wpływ impresjonizmu zaznaczył się w ostatniej fazie twórczości Maneta, impresjonizm oddziałał też na P. Cézanne’a, P. Gauguina i V. van Gogha. Główne cechy impresjonizmu: malarstwo plenerowe utrwalające bezpośrednie wrażenia zmysłowe, oparte na wnikliwych studiach nad wzajemnym stosunkiem światła i koloru (których konsekwencją było odrzucenie zasady barw lokalnych i zastąpienie źródła światła grą refleksów), swobodna technika malarska, nowa konstrukcja obrazu (asymetryczna kompozycja, silne skróty, zbliżenia), szkicowość, prowadząca do stopniowej dematerializacji przedmiotów przez zagubienie modelunku i zatarcie konturów; tematyka: pejzaż, martwa natura, rzadziej kompozycje figuralne (scena rodzajowa, a także portret, akt). Impresjonizm odegrał wielką rolę w rozwoju sztuki nowoczesnej; zaznaczył się w różnym stopniu w twórczości artystów wielu krajów (m.in. w Niemczech — M. Liebermann, M. Slevogt; we Włoszech — G. Segantini; w Szwecji — A. Zorn; w Stanach Zjednoczonych — J.S. Sargent). W Polsce poszukiwania zbieżne z impresjonizmem zapoczątkował A. Gierymski. Zdobycze impresjonizmu przeszczepili do kraju i najpełniej realizowali w latach 1890–94 J. Pankiewicz i W. Podkowiński oraz L. Wyczółkowski.
Bibliografia
Z. KĘPIŃSKI Impresjonizm, Warszawa 1986;
S. STOPCZYK Impresjonizm. Malarstwo polskie, Warszawa 1987;
M. SÉRULLAZ Encyklopedia impresjonizmu, Warszawa 1991.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Podkowiński Władysław, Nowy Świat w letni dzień, 1892 — Muzeum Narodowe, Warszawafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monet Claude, Impresja. Wschód słońca, 1872 — Muzeum Marmottan, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pissarro Camille, Bulwar Montmartre nocą, 1897 — National Gallery, Londynfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Renoir August, Jeanne Samary, 1877 — Muzeum Sztuk Plastycznych im. A.S. Puszkina, Moskwafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Podkowiński Władysław, Chłopiec w stawie — Mokra Wieś (Nad stawem) , 1892 — Muzeum Narodowe, Poznańfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Degas Edgar-Hilaire-Germain, Tancerka na scenie, 1876 — Musée d’Orsay, Paryż fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Edgar Degas, Błękitne tancerki, 1890 — Musée d'Orsay, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Degas Edgar-Hilaire-Germain, Próba baletowa na scenie, 1874 — Musée d’Orsay, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Renoir August, Bal w Le Moulin de la Galette, 1876 — Musée d'Orsay, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sisley Alfred, Powódź w Port Marly, 1876 — Musée des Beaux-Arts, Rouenfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monet Claude, Lilie wodne, 1910 — zbiory prywatne fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Gierymski Aleksander, Wieczór nad Sekwaną, 1893 — Muzeum Narodowe, Krakówfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monet Claude, Maki, 1873 — Luwr, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Cézanne Paul, Dom powieszonego, 1873 — Luwr, Paryż.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sisley Alfred, Aleja w Argenteuil, 1872 — National Gallery of Art, Waszyngtonfot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia