halsztacka kultura

halsztacka kultura,

archeol. jedna z ważniejszych kultur wczesnej epoki żelaza na terenach Europy leżących poza kręgiem klas. cywilizacji śródziemnomor., datowana na ok. 800–400 p.n.e.;

3 grupy: zachodniohalsztacka (południowe Niemcy, Szwajcaria, wschodnia Francja, Górna Austria), wschodniohalsztacka (Dolna Austria, Węgry, Słowacja, północna Chorwacja) i południowo-wschodniohalsztacka (Słowenia, Karyntia); stanowiła częściowo kontynuację kultur pól popielnicowych oraz podlegała oddziaływaniom kultury kimeryjskiej, a także cywilizacji gr. i etrus.; ludność zamieszkiwała osiedla obronne, wyposażone czasami w potężne umocnienia (np. Heuneburg nad górnym Dunajem, południowa Wirtembergia, Niemcy) oraz osady otwarte. Podstawę gospodarki stanowiła uprawa ziemi, hodowla zwierząt; rozwój metalurgii metali kolorowych oraz obróbki żelaza, górnictwa rud metali i soli; rozwinięta komunikacja (szeroko stosowano zaprzęg koński, m.in. wozy 2- i 4-kołowe, łodzie i statki mor.) i handel dalekosiężny. W obrządku pogrzebowym panował prawie powszechnie birytualizm: najbogatszych chowano w grobach z drewnianymi komorami przykrytych dużymi kurhanami — było to odzwierciedleniem znacznego zróżnicowania majątkowego i społ.; wykształcił się specyficzny styl halsztacki: faza starsza — długie miecze z rękojeściami z surowców org., płaskie siekierki z bocznymi wyrostkami, wczesne odmiany zapinek (m.in. harfowate), drucikowate klamry do pasa, czerpaki i naczynia wazowate z brązu; faza młodsza — krótkie mieczyki, siekiery żel. z tuleją, późne typy zapinek (okularowate, typu certoza, wężykowate), taśmowate klamry do pasa, wiadra i situle z brązu; ceramika różnorodna pod względem form, z reguły malowana czarną farbą na czerwonym tle, czasami grafitowana, zdobiona najczęściej motywami geom., na niektórych terenach — antropo- i zoomorficznymi; grupę zachodniohalsztacką stworzyła ludność celtycka Nazwa od cmentarzyska i kopalni soli w Hallstatt (Górna Austria).