grupy krwi

grupy krwi,

med. dziedziczne cechy krwi odzwierciedlające polimorfizm genetyczny populacji ludzkiej dotyczący zróżnicowania antygenów elementów komórkowych krwi (krwinki czerwone, leukocyty, płytki krwi), niektórych białek osocza (haptoglobiny, γ-globuliny, dopełniacz) a także DNA;

w potocznym znaczeniu grupy krwi oznaczają skład antygenowy krwinek czerwonych (erytrocytów), ponieważ odgrywa on ważną rolę w przetaczaniu krwi. U człowieka istnieją 23 układy grupowe, w których skład wchodzą 203 antygeny; największe znaczenie praktyczne ma układ grupy AB0 i Rh (Rh czynnik); przetaczanie krwi jednoimiennej w obu tych układach stanowi nienaruszalną zasadę. Układ AB0 został odkryty 1901 przez K. Landsteinera, który zróżnicował ludzi na 4 grupy serologiczne — A, B, AB i 0, w zależności od obecności w erytrocytach antygenów A lub B; w surowicy osób nie posiadających antygenu A lub B występują przeciwciała (aglutyniny) skierowane przeciwko tym antygenom. W badaniach grup krwi znaczne zasługi położył L. Hirszfeld, który 1910 wspólnie z E. Dungernem opracował mianownictwo i wykrył zasady dziedziczenia. Grupy krwi u człowieka są dziedziczone zgodnie z regułami Mendla jako cechy autosomalne; każdy odziedziczony gen występujący w fenotypie u potomstwa jest zdeterminowany obecnością 1 (homozygota) lub 2 (heterozygota) z 3 alleli: A, B, 0 (po 1 genie allelicznym od każdego z rodziców); osoby z fenotypem A mogą mieć genotyp AA lub A0, a z fenotypem B — genotyp BB lub B0. W erytrocytach występuje ponadto wiele innych antygenów grupowych; część z nich została usystematyzowana w szereg układów grupowych; do najlepiej poznanych należą: Rh, MNSs, P, Lewis, Lutheran, Kell, Duffy, Kidd, Ii; poza układem AB0 przeciwciała dla antygenów z innych układów grupowych występują wyjątkowo; większość z nich pojawia się pod wpływem uodpornienia w przebiegu leczenia krwią lub w czasie ciąży. W płytkach krwi i leukocytach poza antygenami układu AB0 istnieją inne układy grupowe niż w erytrocytach, największe praktyczne znaczenie ma układ antygenów HLA, w skład którego wchodzą antygeny zgodności tkankowej, występujące jednocześnie w leukocytach, płytkach krwi i in. komórkach ustroju. Zróżnicowanie serologiczne białek surowicy wykryto m.in. w obrębie immunoglobulin (układ grupowy Gm i Inv) oraz lipoprotein (układ grupowy Lp i Ag).

Diagramy przedstawiające częstość występowania grup krwi u różnych narodowości i grup etnicznych (zgodnie z tabelą)