gruczoły

gruczoły,

zool. pojedyncze komórki (gruczoły jednokomórkowe) lub wielokomórkowe narządy (gruczoły wielokomórkowe) produkujące wydzieliny (sekrety) o określonej funkcji biologicznej.

Ze względu na miejsce wydzielania rozróżnia się bezprzewodowe gruczoły wewnątrzwydzielnicze (dokrewne, endokrynowe), których wydzieliny (hormony) przechodzą do substancji międzykomórkowych i do krwi lub limfy — u kręgowców są to np. przysadka, tarczyca, nadnercza, gruczoły płciowe (wewnątrzwydzielniczy układ) — oraz gruczoły zewnątrzwydzielnicze (egzokrynowe), które odprowadzają wydzieliny na zewnątrz organizmu lub do światła jego narządów wewnętrznych; gruczoły zewnątrzwydzielnicze wielokomórkowe składają z części produkujących wydzielinę i przewodów wydzielniczych; w zależności od kształtu części wydzielniczej mogą być cewkowe, pęcherzykowe, cewkowo-pęcherzykowe, ze względu na liczbę przewodów — pojedyncze (mają jeden przewód wydzielniczy) bądź złożone (liczne przewody uchodzą do przewodu wspólnego).