gnieźnieński zjazd

gnieźnieński zjazd 1000,

określenie (wprowadzone 1882) aktów religijnych, kościelnych, organizacyjnych i politycznych, związanych z pobytem cesarza Ottona III 1000 w Gnieźnie.

Cesarz przybył w pielgrzymce do grobu świętego Wojciecha, pod którego wezwaniem i przy którego relikwiach w bazylice gnieźnieńskiej na prośbę księcia Bolesława I Chrobrego erygowano 999 na synodzie w Italii (w Rzymie?) polską prowincję kościelną; pielgrzyma i towarzyszących mu licznie kardynałów, biskupów i panów witał w Iłowie w ziemi Dziadoszan książę, w Gnieźnie zaś — biskup Unger. Na synodzie gnieźnieńskim (zapewne 8–10 III 1000) wyznaczono granice nowych diecezji: krakowskiej, wrocławskiej, kołobrzeskiej, gnieźnieńskiej (Gniezno jako siedziba metropolii) i poznańskiej (przekazanej Ungerowi z zachowaniem, w wyniku jego protestu, bezpośredniej zależności od papieża). Na zakończenie synodu nastąpiła liturgiczna translacja relikwii świętego Wojciecha z dotychczasowego sarkofagu do nowego, ufundowanego przez cesarza, złotego głównego ołtarza katedry.

Pod wrażeniem siły militarnej i bogactw Chrobrego Otton zrezygnował z trybutu płaconego przez władców polskich królom niemieckim i uznał go za „pana” oraz, według projektu ustalonego 999, przekazał mu replikę włóczni świętego Maurycego (z cząstkami oryginału i gwoździa z Krzyża Pańskiego, odtąd uznawanej za wielką relikwię); ponadto według bizantyńskiego zwyczaju uczcił Bolesława nałożeniem mu na głowę swego diademu, przyjął za „brata i współpracownika cesarstwa” nazwał „przyjacielem i sprzymierzeńcem ludu rzymskiego”; zapowiedzią przyszłej koronacji było przyznanie władcom polskim prawa inwestytury biskupów, co zatwierdził papież Sylwester II. Bolesław ofiarował Ottonowi ramię świętego Wojciecha w relikwiarzu, przekazał do dyspozycji cesarza 300 wojów i obdarzył jego towarzyszy licznymi darami. Gości odprowadził do Akwizgranu, gdzie miał być świadkiem otworzenia grobu cesarza Karola Wielkiego i otrzymać jego tron (raczej jego fragment) jako swego rodzaju relikwię; zapewne sprzeciw księcia bawarskiego Henryka (późniejszego króla Henryka II) uniemożliwił wówczas koronację Bolesława, do której doszło dopiero 1025.

Stanisław Trawkowski

Bibliografia

G. Labuda Studia nas początkami państwa polskiego, t. 1–2, Poznań 1987–88;

J. Strzelczyk Zjazd gnieźnieński, Poznań 2000.

Otton III, miniatura w Ewangeliarzu Ottona III, ok. 1000 — Bayerische Staatsbibliotek, Monachium

Włócznia św. Maurycego, dar Ottona III dla Bolesława I Chrobrego – skarbiec katedry na Wawelu, Kraków

Bractwo Św. Łukasza, obraz przedstawiający Bolesława Chrobrego witającego Ottona III, pielgrzymującego do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie