geocentryczna teoria

geocentryczna teoria,

teoria kosmologiczna, według której Ziemia znajduje się w środku (sferycznego) świata.

Teoria geocentryczna powstała w starożytnej Grecji i należała do podstawowych założeń filozofii przyrody Arystotelesa. Pierwszą matematyczną postać teorii geocentrycznej stanowił system sfer współśrodkowych (homocentrycznych), wprowadzony do astronomii w głównej mierze przez współczesnego Arystotelesowi Eudoksosa z Knidos i rozwijany przez Kalliposa z Cyzyku. W systemie sfer współśrodkowych planety (do których zaliczano Słońce i Księżyc) były przytwierdzone do krystalicznych sfer otaczających współśrodkowo Ziemię; jednostajny ruch sfery powodował ruch planety; ruchy sfer przenosiły się od sfery gwiazd stałych na sfery niższe, tj. aż do Księżyca; dodatkowe sfery wokół każdej planety powodowały zmianę szybkości i, okresowo, kierunku ruchu. Wyjaśniało to przynajmniej w przybliżeniu widomy bieg planety na tle firmamentu. Późniejsza astronomia aleksandryjska (Hipparch, Klaudiusz Ptolemeusz) rozwinęła modele geometryczne, opisujące dużo dokładniej bieg planet przy użyciu kombinacji kół orbitalnych: deferentu i epicykla. Teoria epicykliczna opisywała ruch planet jako jednostajne obroty deferentu i obiegającego go epicykla, który unosił w swym ruchu planetę. Modele takie zastosował Hipparch, a ostateczną formę nadał im Ptolemeusz, m.in. przez wprowadzenie ekwantu. System Ptolemeusza, powszechnie akceptowany przez cały średniowieczny świat naukowy, został obalony w XVI w. przez heliocentryczną teorię M. Kopernika; modele epicykliczne zaś usunął z astronomii J. Kepler.

Geocentryczna teoria, Z Ziemia, P planeta, C środek deferentu