generalne gubernatorstwa
 
Encyklopedia PWN
generalne gubernatorstwa,
okupacyjne jednostki adm.-polit. w czasie I wojny świat., 1915–18;
utworzone przez Austro-Węgry i Niemcy z części pol. ziem byłego zaboru ros., po zajęciu ich w wyniku przełamania frontu ros. pod Gorlicami. 24 VIII 1915 Niemcy utworzyli z guberni warsz., płoc., łomż., kaliskiej i części piotrk. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (GGW, niem. Generalgouvernement Warschau) ze stol. w Warszawie; na jego czele stał, zależny od kanclerza Rzeszy, generał-gubernator gen. H. Beseler; sprawował władzę wojsk. (podlegało mu 11 gubernatorów wojsk.) i cywilną; przy generalnym gubernatorze istniał organ pomocniczy — Zarząd Cywilny (szef W. von Kreis); GGW dzieliło się na powiaty kierowane przez landratów; Niemcy, niechętni instytucjom pol., rozwiązali m.in. w IX 1915 CKO i znieśli tworzące się pol. sądownictwo, bezwzględnie wykorzystywali zasoby surowcowe, potencjał gosp. i ludzki dla potrzeb wojny; nie sprzeciwiali się rozwojowi kultury i szkolnictwa (m.in. 1915 podjęły działalność Uniwersytet Warszawski i Politechnika Warsz.). 1 IX 1915 władze austr. utworzyły z guberni: lubelskiej, radomskiej, kiel. i części piotrk. Generalne Gubernatorstwo Lubelskie (GGL, właśc. Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Polsce, niem. Militärgeneralgouvernement in Polen) ze stol. w Kielcach, od 1 X 1915 w Lublinie, 5 VI 1916 włączono do niego ziemie guberni chełmskiej; na czele GGL stał, podporządkowany nacz. dowództwu armii, generał-gubernator; podlegali mu komendanci obwodów (od IV 1917 powiatów); od 1916 istniał Krajowy Komisariat Cywilny (szef J. Wodzicki); w GGL wprowadzono swobody gł. językowe i kult., również rozwijało się szkolnictwo; kolejni generał-gubernatorzy: gen. E. Diller (X1915–V 1916), gen. K. von Kuk (V1916–V 1917), gen. S. Szeptycki (V 1917–II 1918) i gen. A. Lipoščak (II–X 1918).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia