fosfor
 
Encyklopedia PWN
fosfor, P, phosphorus,
pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 15;
Symbol: P
Nazwa łacińska: Phosphorus
Liczba atomowa: 15
Pierwiastek promieniotwórczy: nie
Grupa układu okresowego pierwiastków: 15 — azotowce
Odkrycie: 1669
Odkrywca: Brand Hennig
względna masa atomowa 30,973761; należy do grupy azotowców; niemetal; tworzy odmiany alotropowe: fosfor biały, biała substancja krystaliczna; temperatura topnienia 44°C, gęstość 1,824 g/cm3; w powietrzu dymi; rozdrobniony ulega samozapaleniu tworząc tlenek P2O5; świeci w ciemności; silnie trujący; nietrwały; ogrzewany w obecności śladów jodu, działającego jako katalizator, przechodzi w fosfor czerwony, który jest bezpostaciową, czerwoną masą, nietrujący; fosfor fioletowy, otrzymywany przez długotrwałe ogrzewanie fosforu w temperaturze powyżej 500°C, jest substancją krystaliczną o temperaturze topnienia 593°C i gęstości 2,34 g/cm3; nietrujący, bierny chemicznie; fosfor czarny, zwany metalicznym — błyszczące, podobne do grafitu ciało krystaliczne o temperaturze topnienia 587,5°C, gęstości 2,7 g/cm3; powstaje przez ogrzewanie fosforu białego pod wysokim ciśnieniem; niepalny, bierny chemicznie, najtrwalsza odmiana fosforu; przewodzi prąd elektryczny. Fosfor występuje na stopniach utlenienia: –III, I, III, IV, V; jest aktywny chemicznie, bezpośrednio łączy się z tlenem, fluorowcami, siarką i wieloma metalami (tworząc odpowiednio tlenki, halogenki, siarczki i fosforki); bezpośrednio reaguje z wodorem dając fosforowodory (np. fosforiak); znane są liczne kwasy tlenowe (fosforu kwasy) i ich sole (fosforany) oraz duża liczba związków fosforoorganicznych. W przyrodzie dość rozpowszechniony; występuje głównie w postaci minerałów, zwanych apatytami; jest ważnym składnikiem organizmów żywych — makroelement (występuje w każdej komórce organizmu głównie jako składnik kwasów nukleinowych oraz kwasu adenozynotrifosforowego — nośnika energii w organizmie, tworzy także układ buforujący krwi; jest składnikiem kości i zębów). Duże znaczenie mają związki fosforu, stosowane głównie do wyrobu nawozów sztucznych oraz w syntezach organicznych; syntetyczne fosforki są stosowane w przemyśle elektronicznym; fosfor czerwony jest używany do wyrobu zapałek, świec dymnych, ogni sztucznych, jako dodatek do brązów fosforanowych; fosfor biały stosowany w przemyśle farmaceutycznym i do wyrobu trutek na gryzonie. Nazwa pierwiastka od gr. phōsphóros ‘niosący światło’. Fosfor otrzymał 1669 niemiecki alchemik H. Brandt (Brand).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia