cyrkulacja wód

cyrkulacja wód,

ruch mas wodnych w zbiornikach wód stojących (oceanach, morzach, jeziorach) w następstwie oddziaływania czynników zewn. i wewnętrznych (np.: gradientu ciśnienia, temperatury, gęstości wód), a także siły Coriolisa.

Ogólną cyrkulację wód w oceanach wzbudza gł. nierównomierny rozkład energii słonecznej na powierzchni Ziemi, prowadzący do tworzenia się prądów atmosferycznych i wodnych. Stałe prądy powietrzne (np. pasaty) powodują powstawanie powierzchniowych prądów morskich, które łączą się z pionowymi prądami gęstościowymi wód i okresowymi prądami pływowymi. Kierunki ruchów mas wodnych w oceanie są zgodne z kierunkami ruchów mas powietrza. Każda strefa oceanu (powierzchniowa, głębinowa, przydenna) ma odmienny układ krążenia wód. W strefie powierzchniowej (do głęb. 200–500 m), o największej intensywności krążenia wód, cyrkulację wód kształtują gł. wiatry, ponadto siła Coriolisa oraz ukształtowanie wybrzeży. Wraz z głębokością maleje intensywność cyrkulacji wód. Cyrkulacja głębinowa jest gł. efektem mieszania się wód prądów mor. chłodnych (mniej słonych) i ciepłych (zasolonych), które po wymieszaniu, jako cięższe, opadają w głąb; wody głębinowe wypływają na powierzchnię przy wschodnich brzegach oceanów, na miejsce wód powierzchniowych odpychanych stamtąd przez pasaty. Cyrkulacja wód w jeziorach jest wywołana czynnikami atmosferycznymi i różnicami gęstości wody; obejmuje epilimnion lub całą toń wodną; w głębokich jeziorach strefy umiarkowanej całkowita cyrkulacja wód występuje w czasie wiosennego i jesiennego wyrównania termicznego; w wielu jeziorach strefy tropik., ze względu na stałe uwarstwienie termiczne, całkowita cyrkulacja wód nie występuje w ogóle.