cynk

wyk. A. Dukata/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

cynk, Zn, zincum,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 30;

Symbol: Zn

Nazwa łacińska: Zincum

Liczba atomowa: 30

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 12 — cynkowce

Odkrycie: starożytność

względna masa atomowa 65,39(2); cynk należy do grupy cynkowców; jest to srebrzysty metal o niebieskawym odcieniu; temperatura topnienia 419,5°C, temperatura wrzenia 907°C, gęstość 7,133 g/cm³; dobry przewodnik ciepła i elektryczności; w temperaturze pokojowej kruchy, w temperaturze 100–150°C daje się przerabiać plastycznie; w powietrzu ulega pasywacji; amfoteryczny; roztwarza się w kwasach (w kwasach utleniających nie zachodzi wydzielanie wodoru) i mocnych zasadach; stopień utlenienia II; rozdrobniony spala się, dając amfoteryczny tlenek ZnO, od którego wywodzi się wodorotlenek Zn(OH)₂ tworzący sole cynkowe i cynkany (zawierające jon [Zn(OH)₄]^2–). W przyrodzie występuje w niewielkich ilościach; głównymi rudami są: sfaleryt ZnS, smitsonit ZnCO₃, hemimorfit Zn₄[OH]₂[Si₂O₇] · H₂O; największe znaczenie gospodarcze mają złoża siarczków cynku w skałach węglanowych — zwykle są to złoża cynkowo-ołowiowe (rudy cynku najczęściej występują z rudami ołowiu). Cynk należy do mikroelementów; jest składnikiem lub aktywatorem bardzo wielu enzymów; określa strukturę niektórych białek, obniża poziom cholesterolu, wpływa na przyswajanie witamin, prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych. Metaliczny cynk otrzymuje się głównie z rud siarczkowych 2 metodami: 1) metodą pirometalurgii (cynk hutniczy) — przez prażenie utleniające rudy i redukcję otrzymanego tlenku cynku za pomocą węgla lub koksu; 2) metodą hydrometalurgii (cynk elektrolityczny) — przez przeprowadzenie siarczku w siarczan (ostrożne prażenie) i elektrolizę roztworu siarczanu cynku; cynk hutniczy rafinuje się za pomocą destylacji frakcjonowanej.

Cynk jest stosowany głównie (35–40% produkcji) do wytwarzania powłok antykorozyjnych na wyrobach z żelaza i stali (cynkowanie) oraz do wytwarzania stopów (cynku stopy), ochrony statków przed korozją, do wyrobu elektrod ogniw galwanicznych (np. ogniwa Leclanchégo), klisz drukarskich; związki cynku (selenek, tlenek i siarczek cynku) są stosowane m.in. w przemyśle optoelektronicznym. Cynk znano w Chinach i Indiach już w czasach starożytnych.