cieniujące środki

cieniujące środki,

substancje farmakologiczne wprowadzane do organizmu człowieka w celu powiększenia kontrastu obrazu struktur ciała, np. narządów (lub ich czynności) podczas badań wizualizacyjnych (diagnostyki obrazowej), zwłaszcza w rentgenodiagnostyce i MRI.

W zależności od stosowanej techniki obrazowania dobiera się ś.c. o odpowiednich właściwościach fizycznych. Ś.c. stosowane w rentgenodiagnostyce, zw. także środkami kontrastującymi, zwiększają (dodatnie) lub zmniejszają (ujemne) osłabienie promieniowania rentgenowskiego, eksponując miejsca, w których się znajdują na tle tkanek tworzących tło obrazu; ich zastosowanie jest pomocne w badaniach naczyniowych (np. koronarografia, angiografia mózgowa, arterio- i wenografia obwodowa), układu pokarmowego (np. żołądka, jelit, dróg żółciowych), moczowego (uretrocystografia, urografia zstępująca), płciowego (np. histerosalpingografia), a także stawów (artrografia), kręgosłupa (radikulografia i mielografia) oraz w tomografii całego ciała. W technice obrazowania MRI wprowadzenie do organizmu niewielkich ilości substancji paramagnet. (środek kontrastujący pozytywny) zmienia wartość sygnału rezonansowego (w postaci fali elektromagnetycznej o częst. rezonansowej) — skraca czas relaksacji (T₁) lub wydłuża (T₂). Wprowadzenie substancji supermagnet. (środek kontrastujący ujemny) powoduje skracanie czasu relaksacji T₂. Zastosowanie ś.c. w MRI jest szczególnie pomocne w obrazowaniu wydzielania nerkowego, ognisk zapalnych, ukrwienia tkanek, bariery krew–płyn mózgowo-rdzeniowy, zmian nowotworowych, w chorobach kręgosłupa (kanału kręgowego), układu kostno-stawowego, sercowo-naczyniowego, sutka. Badania kontrastowe wykonywane obiema metodami są wzajemnie komplementarne. Ś.c. do badań rentgenowskich mogą być wprowadzane w postaci zawiesiny wodnej lub roztworu do przewodu pokarmowego (doustnie, doodbytniczo), w postaci roztworu donaczyniowo lub do jam ciała (do kanału kręgowego, stawu) albo w postaci aerozolu (zawiesiny oleistej) do dróg oddechowych. Magnetyczne ś.c. mają postać roztworów.