chasydyzm

chasydyzm

[hebr. chasid ‘pobożny’],

nazwa 3 religijnych ruchów pietystycznych (pobożnościowych) w judaizmie, przeważnie o charakterze mistycznym.

1) Chasydyzm antyczny, powstał i rozwijał się w II w. p.n.e. w Palestynie; nawoływał do pobożności rozumianej jako gorliwe przestrzeganie zasad Prawa (Tora), występował przeciw hellenizacji Żydów; ze środowiska tych chasydów wywodzili się m.in. faryzeusze.

2) Chasydyzm nadreński, zwany też niemieckim lub aszkenazyjskim, rozwijał się na przełomie XII i XIII w. głównie w Nadrenii; był ruchem elitarnym o charakterze etyczno-mistycznym, nigdy nie przybrał formy zorganizowanej; rozumiał pobożność jako dążenie do indywidualnej doskonałości i religijnej czystości poprzez skruchę, znajdującą wyraz w ascezie i życiu w ubóstwie; na czele ruchu stali przedstawiciele rodziny Kalonimidów: Juda he-Chasid, autor głównie dzieła tego nurtu Sefer chasidim [‘księga pobożnych’], a po nim Eleazar Ben Juda z Wormacji.

3) Chasydyzm polski, powszechnie zwany chasydyzmem, jako nurt religijno-mistyczno-społeczny zrodził się w XVIII w. na terenach południowo-wschodniej Rzeczypospolitej (Podole), a z czasem swym oddziaływaniem objął Litwie, Ukrainę, Białoruś, Litwę, środkową Polskę, także Węgry i Rumunię; twórcą chasydyzmu był Baal Szem Tow (Beszt) z Podola; za prekursora tego nurtu uważa się Szabetaja Cewi z XVII w. (sabataizm), który propagował mistycyzm kabalistyczny; chasydyzm był reakcją na sformalizowany i rygorystyczny rabiniczny judaizm, którego strzegła starszyzna kapłańska; Beszt kładł nacisk na bezpośrednie mistyczne obcowanie z Bogiem, które najpełniej wyrażała gorąca, szczera modlitwa; głosił równość i braterstwo ludzi, których wiara miała płynąć prosto z serca, opierać się na uczuciu, a wielbić Boga można było w różny sposób, m.in. śpiewem i tańcem; Bóg nie żąda od człowieka ascetyzmu, umartwień, drobiazgowego przestrzegania rytuału — radość życia, pogoda ducha i optymizm są naturalną konsekwencją zespolenia się z boską istotą; chasydyzm opierał się na instytucji cadyka, wyróżnionego boską łaską, obdarzonego mocą cudotwórczą duchowego pośrednika między Bogiem a ludźmi; godność cadyka była dziedziczna, chasydyzm stopniowo przeradzał się w kult cadyków; nurt ten, zwalczany początkowo przez judaizm ortodoksyjny, zespolił się z nim w okresie haskali; grupy zwolenników chasydyzmu znalazły się po II wojnie światowej w USA i Izraelu.