bydgoska dywersja
 
Encyklopedia PWN
bydgoska dywersja 1939,
termin stosowany w polskiej historiografii na określenie wydarzeń, które rozegrały się 3–4 IX 1939 w Bydgoszczy;
miało wówczas dojść do próby opanowania miasta przez Niemców, przed wkroczeniem regularnych wojsk; dywersja była zapewne przygotowana przez Abwehrę przy udziale gestapo i NSDAP; celem akcji, obok względów wojskowych (uchwycenie ważnego węzła komunikacyjnego na tyłach armii polskiej), było sprowokowanie wystąpienia polskiej ludności cywilnej, by zyskać pretekst do represji; w wyniku ataku Niemców na oddziały WP i ludność cywilną zginęło ok. 240 żołnierzy, straty Niemców szacunkowo sięgały ok. 300 ludzi. W odwecie za stłumienie dywersji i represje wobec mniejszości niemieckiej (m.in. internowania i przymusowe ewakuacje po wybuchu wojny) Niemcy dokonali 5 IX–20 XI 1939 w Bydgoszczy i okolicach masowych egzekucji, w których zginęło ok. 1500 osób. Według historiografii niemieckiej 3–4 IX zginęło w mieście ponad 400 Niemców, straty polskie wyniosły ponad 200 osób, same wydarzenia zaś nie miały charakteru zaplanowanej akcji sabotażowej; odwet Niemców miał polegać na rozstrzelaniu kilkudziesięciu Polaków, którzy nie podporządkowali się Wehrmachtowi bez walki i atakowali go z ukrycia, oraz na aresztowaniu ok. 3 tysięcy polskich mieszkańców Bydgoszczy, z których część zginęła na mocy wyroków sądowych.
Bibliografia
E. ZARZYCKI Działalność hitlerowskiego sądu specjalnego w Bydgoszczy w sprawach o wypadki z września 1939, Warszawa–Poznań 1976;
E. SERWAŃSKI Dywersja niemiecka i zbrodnie hitlerowskie w Bydgoszczy na tle wydarzeń w dniu 3 IX 1939, wyd. 2, Poznań 1984;
H. Hirsch Zemsta ofiar, Warszawa 1999.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia