badania naukowe

badania naukowe,

naukozn. działalność wyspecjalizowanych pracowników, instytucji i organizacji naukowych, prowadzona metodycznie, zgodnie z procedurami dochodzenia do twierdzeń, odkryć i wynalazków, ich weryfikacji i kontroli, przyjętymi w danej dyscyplinie i danej epoce historycznej (metodologia nauk); podstawowy składnik nauki w aspekcie dynamicznym, czynnościowym.

Badania naukowe prowadzi się, biorąc za podstawę: obserwację, pomiar, eksperyment, badania źródeł historycznych i rozważania teoretyczne (rozumowanie indukcyjne i dedukcyjne, stawianie hipotez i dowodzenie), weryfikację i falsyfikację postawionych hipotez, uzasadnianie twierdzeń i budowanie teorii naukowych. W postępowaniu badawczym te różne metody i elementy badań naukowych są wzajemnie powiązane, tworząc historycznie zmienny i stale rozwijający się społeczny system wiedzy. Stanowią one podstawę do prowadzenia teoretycznych badań naukowych i tworzenia teorii naukowych. Ponieważ klasyfikacja nauk i podział nauk na teoretyczne (czyste) i praktyczne (stosowane) są płynne i zmienne, a także upowszechnił się pogląd o wzajemnym przenikaniu się badań teoretycznych i praktycznych, klasyfikację zastąpił podział na typy badań (typologia) z punktu widzenia strategii (celów) badań naukowych Podział ten wprowadził P. Auger w opracowaniu Aktualne tendencje w badaniach naukowych (1961), wykonanym 1959 na zlecenie UNESCO, wyodrębniając podstawowe badania naukowe (wolne i kierowane), stosowane badania naukowe, rozwojowe badania naukowe i wdrożeniowe badania naukowe Ten podział na typy badań naukowych został powszechnie przyjęty i jest stosowany w większości krajów świata, z pewnymi zmianami, dostosowanymi do struktury i organizacji instytucji naukowych w poszczególnych krajach. Podstawowe badania naukowe podejmuje się bez praktycznego celu, dla wyjaśnienia zjawisk jeszcze nie zbadanych i odkrycia nowych praw naukowych; stąd też badania naukowe podstawowe nazywa się również teoretycznymi bądź czystymi. Stosowane badania naukowe są zazwyczaj charakteryzowane jako badania naukowe zmierzające do wykorzystania w praktyce wyników badań podstawowych; ich rezultatem są nowe związki chemiczne, prototypy, modele itp., które powstają i są sprawdzane w laboratoriach i instytutach doświadczalnych pod względem efektywności, walorów technicznych i użyteczności. Wdrożeniowe badania naukowe polegają na opracowaniu metod i technik zastosowania wyników badań stosowanych w produkcji; są końcowym etapem cyklu badawczego od odkrycia (wynalazku) do praktycznego jego zastosowania; obejmują one przeniesienie wyników badania naukowych stosowanych z laboratoriów do przemysłu, z fazy modeli i prototypów do fazy produkcji masowej (opracowywanie nowych metod wytwarzania, prace projektowe, konstrukcyjne, przygotowanie serii doświadczalnych wyrobów w skali przemysłowej); rezultaty tych badań nazywa się innowacjami. Wdrożeniowe badania naukowe wiążą się ściśle z tzw. pracami rozwojowymi (stanowiącymi ich element), polegającymi na adaptacji metod i osiągnięć badań wdrożeniowych do warunków produkcji w danym kraju i w danym zakładzie oraz na dostosowaniu produktu do wymogów odbiorcy tego kraju i jego rynku.

Włodzimierz Kryszewski