apokryfy

apokryfy

[gr. apókryphos ‘ukryty’],

religiozn. starożytne pisma religijne — żydowskie i chrześcijańskie, które nawiązują do literatury biblijnej, ale nie weszły do kanonu.

Apokryfy Starego Testamentu można podzielić na: a) opowiadania na motywach biblijnych (np. Księga Jubileuszów, Życie Adama i Ewy, 3 Księga Machabejska); b) pouczenia moralne (np. Testamenty XII patriarchów, Psalmy Salomona, 4 Księga Machabejska); c) apokalipsy (apokaliptyka); apokryfy Starego Testamentu zachowały się częściowo w językach oryginału (hebrajski, grecki), częściowo w przekładach; apokryfy Nowego Testamentu można podzielić na: a) ewangelie apokryficzne (np. Tomasza, Hebrajczyków); b) dzieje apostołów (np. Piotra, Pawła, Andrzeja); c) listy i d) apokalipsy (np. Piotra); uzupełniają one fantazją wiadomości z Nowego Testamentu; wiele z nich nosi cechy gnostyczne; wywarły znaczny wpływ na pobożność i sztukę chrześcijańską; wydanie polskie Apokryfy Nowego Testamentu (t. 1, wydanie 2. 1986). W nazewnictwie protestanckim apokryfy biblijne są zwane pseud(o)-epigrafami, a nazwa apokryfy określa grupę utworów ze starożytnych greckich wersji Starego Testamentu (Septuaginta), które nie weszły do kanonu żydowskiego i protestanckiego (jest to 7 ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu uznawanych w katolicyzmie oraz inne utwory)

W szerszym znaczeniu wszelkie utwory religijne na tematy biblijne, np. Rozmyślanie przemyskie (XV w.); później nazwa stosowana także do falsyfikatów literackich typu Pieśni Osjana J. Macphersona.