apartheid

apartheid

[afrikaans, ‘separacja’, ‘odrębność’, ‘rozróżnienie’],

doktryna społeczno-polityczna, realizowana 1948–94 w Związku Południowej Afryki (od 1961 pod nazwą Republika Południowej Afryki, RPA) jako podstawa systemu państwowego.

Przeciwieństwo asymilacji i integracji; opracowana przez grupę afrykanerskich uczonych z uniwersytetu w Stellenbosch, ogłoszona przez D.F. Malana (1948). Był podstawą polityki władz RPA od 1948, utrwalającą władzę białej mniejszości, opartą na segregacji i dyskryminacji czarnych, kolorowych i Azjatów zapisanej w ustawach państwowych. Apartheid potępiono w wielu rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ — rezolucją 1966 uznany, wraz z innymi formami dyskryminacji rasowej, za zbrodnię przeciwko ludzkości, a 1973 objęty konwencją w sprawie karania zbrodni apartheidu (weszła w życie 1976). Od 1976 władze RPA modyfikowały politykę apartheidu, odchodząc od jego podstawowych założeń i likwidując przejawy segregacji i dyskryminacji rasowej; nie oznaczało to jednak likwidacji systemu apartheidu. Dopiero za prezydentury F.W. de Klerka (1989–94) rozpoczął się proces upadku systemu apartheidu i zastępowania go systemem demokracji parlamentarnej, respektującym prawa wszystkich zamieszkujących RPA grup rasowych; 1991 uchylono ostatnie fundamentalne ustawy apartheidu. W 1994 po pierwszych powszechnych wyborach parlamentarnych powstał koalicyjny rząd z udziałem przedstawicieli białych i rdzennych Afrykanów, pierwszym czarnym prezydentem został N.R. Mandela.