amoniak

amoniak

[łac. < gr.],

azan, NH₃,

związek nieorganiczny, bezbarwny gaz o charakterystycznym zapachu;

drażni błony śluzowe; temperatura topnienia −77,7°C, temperatura wrzenia −33,4°C, gęstość 0,771 g/dm³ (20°C). A. łatwo się skrapla, tworząc bezbarwną ciecz o dużym cieple parowania (ok. 1,3 kJ/g). Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie; roztwór wodny amoniaku (tzw. woda amoniakalna) ma odczyn zasadowy (NH₃ + H₂O ⇌ NH₄⁺ + OH^–). Amoniak spalany w tlenie tworzy azot i wodę; utleniany w obecności katalizatorów (np. platyny) tworzy tlenek azotu NO; w wysokiej temperaturze rozkłada się, działając silnie redukująco; z kwasami tworzy sole amonowe, np. azotan(V) amonu NH₄NO₃, chlorek amonu NH₄Cl; pochodnymi amoniaku są: amidki (np. NaNH₂), imidki (np. CaNH, PbNH), azotki i aminy; z niektórymi solami tworzy amoniakaty, analogiczne do hydratów. W przyrodzie powstaje podczas gnicia substancji białkowych; na skalę przem. otrzymywany przez bezpośrednią syntezę z azotu i wodoru (Habera i Boscha metoda); stanowi również produkt uboczny odgazowania węgla kamiennego. Stosowany m.in. do otrzymywania kwasu azotowego, soli amonowych i mocznika (będących cennymi nawozami), cyjanowodoru, w produkcji włókien chem., leków, do oczyszczania wyrobów ze stopów miedzi, amoniak skroplony zaś — w chłodnictwie.