algierska wojna narodowowyzwoleńcza 1954–62

algierska wojna narodowowyzwoleńcza 1954–62,

walka narodu algierskiego o niepodległość;

wobec nieuznawania przez kolonialne władze fr. algierskich dążeń do rozszerzenia autonomii wewn. i przyznania swobód obywatelskich, III 1954 powstał Kom. Rewolucyjny Jedności i Akcji z A. Ben Bellą na czele, mający przygotować powstanie nar.; przekształcił się on w dniu wybuchu powstania (1 XI 1954) w polit. reprezentację narodu, Front Wyzwolenia Narodowego (FLN). Pierwsze działania zbrojne, podjęte w górach Dżabal al-Auras, szybko rozszerzyły się na region Kabylii, 1955 — Oranu i objęły wkrótce cały kraj. Działania bojowe miały gł. charakter walki partyzanckiej. W celu stłumienia powstania Francja angażowała ogromne środki; liczebność wojsk fr. wzrosła z 200 tys. 1955 do 800 tys. w końcowej fazie wojny. Do walki z powstańcami włączyły się także paramilitarne formacje osadników fr. oraz oddziały Legii Cudzoziemskiej. Powszechnie stosowano terror wobec powstańców i ludności cywilnej. W wyniku wojny śmierć poniosło ok. 1,5 mln Algierczyków, 2 mln przeszło przez więzienia i obozy koncentracyjne; zniszczono 9 tys. osiedli, a ok. 300 tys. Algierczyków schroniło się w Tunezji i Maroku. Charakter wojny i jej przebieg zadecydowały o umiędzynarodowieniu problemu algierskiego. Poparcia Algierczykom w walce o niepodległość udzieliły państwa bloku sowieckiego i afro-azjatycki ruch państw niezaangażowanych. Na ich wniosek Zgromadzenie Ogólne ONZ wielokrotnie 1955–60 podejmowało rezolucje popierające dążenia narodu algierskiego. Pod presją świat. opinii publicznej i przy niemożności rozwiązania problemu środkami militarnymi Francja zdecydowała się na podjęcie rozmów z powstańcami. Trwające od VI 1960 do III 1962 rokowania fr.-algierskie zakończyły się podpisaniem w Évian-les-Bains (III 1962) porozumienia o zawieszeniu działań wojennych i uznaniu przez Francję suwerenności i integralności terytorialnej Algierii. 25 VI 1962 została proklamowana Algierska Rep. Lud.-Demokratyczna.