agencje prasowe,
instytucje, które gromadzą bieżące informacje dotyczące polityki, gospodarki i in. dziedzin życia w kraju i na świecie, opracowują je i udostępniają środkom masowego przekazu, wydają biuletyny dla środków przekazu, serwisy dla odbiorców zagranicznych.
agencje prasowe
Encyklopedia PWN
Gromadzony przez agencje prasowe materiał prasowy pochodzi od własnych korespondentów krajowych i zagr., różnych instytucji (gł. rządowych), a także od innych agencji prasowych; oprac. materiał agencje prasowe przesyłają redakcjom prasowym, radiowym i telew. oraz innym agencjom prasowym, gł. w formie serwisów informacyjnych lub biuletynów informacyjno-publicyst.; niektóre agencje prasowe zbierają materiał bez ograniczania jego tematyki, charakteru i środka wyrazu (oprócz informacji słownej — także fot. i film.); inne mają sprecyzowany profil, określony przez: rodzaj gromadzonego i rozpowszechnianego materiału (agencje informacyjne, publicyst., fot., reklamowe), tematykę (np. agencje ekon., nauk., finansowe, artyst., sport., turystyczne) bądź reprezentowaną przez agencje prasowe społeczność (np. agencje prasowe katolickie, młodzieżowe, zajmujące się wyłącznie problematyką związkową, kobiecą itp.). Ze względu na zasięg terytorialny rozróżnia się agencje prasowe światowe, regionalne (obsługujące jakiś region świata), krajowe i lokalne; pod względem polit. wiele krajowych agencji prasowych to agencje oficjalne (reprezentujące stanowisko rządu) na ogół o statusie instytucji państw., półoficjalne (reprezentujące stanowisko kół zbliżonych do rządu) oraz tzw. niezależne (powiązane z różnymi opcjami polit. i gosp.); pod względem prawno-ekonomicznym agencje prasowe należą do instytucji państw., międzypaństw., prywatnych i publicznych (o statusie spółdz., spółki akcyjnej, towarzystwa akcyjnego).
Początki działalności typowej dla agencji prasowych sięgają XVII w., rozwój agencji prasowych jest jednak ściśle związany z doskonaleniem techniki łączności (wynalezienie telegrafu); pierwszą w świecie nowoczesnym agencję prasową założył 1835 w Paryżu Ch. Havas; 1849 powstała agencja prasowa w Niemczech (zał. przez B. Wolffa — Wolffsche Telegraphenbüro); 1851 kabel telegraficzny połączył Paryż z Londynem, a J. Reuter (były współpracownik Havasa) zał. w Londynie własną agencję; 1870 agencje Havasa, Reutera i Wolffa zawarły umowę określającą ich strefy wpływów (Havas — eur. kraje rom., część północnej i południowej Afryki; Reuter — W. Brytania i posiadłości bryt. w Afryce i Azji; Wolff — środkowa i północna Europa); 1881 powstało Wiedeńskie Biuro Korespondencyjne, a 1902 — Petersburska Agencja Telegraficzna — obie te agencje prasowe do I wojny świat. były właściwie podporządkowane agencjom prasowym Wolffa. W końcu XIX w. wzrosło znaczenie amer. agencji Associated Press (AP, zał. 1848, zreorganizowana 1892); jej strefa wpływów znacznie się rozszerzyła po 1918 (gł. kosztem Havasa i Reutera, natomiast znaczenie Wolffa spadło wskutek powstania nar. agencji w krajach środkowej i wschodniej Europy (m.in. Polskiej Agencji Telegraficznej — PAT, BELGA, ČTK, TASS); dominacja Reutera, Havasa i Wolffa (od 1934 — Niem. Biuro Informacyjne, DNB) nie została jednak złamana, a zał. 1923 Liga Agencji Sprzymierzonych reprezentowała interesy tej trójki. Dalszy rozwój agencji prasowych w okresie międzywojennym był związany z zastosowaniem radiotelegrafu (1919) i dalekopisów (1929). Po II wojnie świat. wzrosło znaczenie agencji amer. (AP i United Press International, UPI) oraz TASS, we Francji miejsce zamkniętej 1940 agencji Havasa zajęła Agence France Presse (AFP); są one, łącznie z Reuterem, agencjami światowymi. W Polsce 1944 powstała Polska Agencja Prasowa (PAP). Po upadku III Rzeszy przestała istnieć DNB; 1946 w sowieckiej strefie okupacyjnej utworzono agencję ADN (1953–90 oficjalna agencja NRD); 1949 z połączenia 3 agencji funkcjonujących w 3 zachodnich strefach okupacyjnych powstała Deutche Presse-Agentur (DPA) — najważniejsza agencja prasowa RFN (od 1990 zjednoczonych Niemiec); należy ona — poza włoską Agenzia Nazionale Stampa Associata, ANSA, i hiszpańską Agencja Editonal Falange Española, EFE — do najbardziej liczących się na światowym rynku agencji informacyjnych. Natomiast od połowy lat 80. spada znaczenie agencji UPI, zakupionej 1992 przez międzynar. grupę inwestorów. Liczba agencji prasowych po II wojnie światowej znacznie wzrosła (1945 — 55 w 30 krajach; 1951 — 56 w 54 krajach; 1962 — 130 w 85 krajach; 1972 — 146 w 87 krajach; 1978 — 173 w 97 krajach; 1991 — ok. 220 w 140 krajach); wiązało się to m.in. z powstawaniem nowych państw (np. 1955–64 w Afryce powstało 21 agencji prasowych). W latach 90. w związku z rozpadem ZSRR i Jugosławii, powstały nowe, bądź zostały reaktywowane agencje republik i narodów znajdujących się w strukturze tych państw. W 1992 agencja TASS została dekretem prezydenta Rosji przekształcona w Informacyonnoje tielegrafnoje agientstwo Rossii-Tielegrafnoje agientstwo suwieriennych stran, ITAR-TASS (obsługuje Rosję i Wspólnotę Niepodległych Państw), a Agientstwo pieczati „Nowosti” (APN) — w RIA-Nowosti; powstały też agencje niezależne (np. Interfaks i Postfactum w Moskwie). W niepodległej Litwie działa agencja ELTA, w Estonii — ETA, na Łotwie — LETTA, na Ukrainie — Ukrinform, na Białorusi — BEŁTA, w Gruzji — Sakartwelo oraz Sakinform, w Armenii — Armenpress, w Azerbejdżanie — m.in. Azerinform, w Kazachstanie — KazAAG itd. Jugosłowiańska agencja TANJUG obsługuje już tylko obszar Serbii i Czarnogóry. W związku z ustawą o zniesieniu Federacji Republik Czeskiej i Słowackiej powstała 1992 w Słowacji Tiačova Kancelaria Slovenskej Republiky (TKSR) oraz w Czechach — Česka Tisková Kancelář (ČTK).
Krajowe agencje prasowe są powiązane umowami gwarantującymi wymianę usług informacyjnych i pomoc techn. dla korespondentów; współpracy tej patronują regionalne stowarzyszenia agencji prasowych: w Europie z siedzibą sekretariatu przy agencji BELGA (Eur. Stowarzyszenie Agencji Prasowych), w Azji — przy agencji jap. Kyōdō, w Afryce — przy agencji tunez. TAP. W zakresie współpracy techn. i łączności działają międzynar. systemy łączności agencyjnej: SCANPLEX w krajach skand. oraz EUROPLEX w krajach Europy Zachodniej. We współczesnych agencjach prasowych powszechnie stosowanym systemem łączności jest technika dalekopisowa (kablowa i radiowa); oprócz konwencjonalnych środków techn. przekazu (teleks, radiotelefon, telekopiarka itp.), coraz powszechniejsze są środki elektroniczne (zdalne składanie, teletekst, system automatycznego kierowania i przetwarzania informacji); od 1970 agencje prasowe wykorzystują łączność satelitarną (systemy Intelsat, ECS-Entelsat, Eutelsat).
