afrykańskie religie rodzime

afrykańskie religie rodzime, zw. też afrykańskimi religiami tradycyjnymi,

systemy wierzeń i praktyk rel. ludów Czarnej Afryki.

Wyznaje je ok. 30% czarnej ludności Afryki, resztę stanowią wyznawcy islamu, chrześcijaństwa i afrochrześcijańskich religii. Typologicznie afrykańskie religie rodzime należą do religii plemiennych. Duża liczba i różnorodność afrykańskich religii rodzimych jest następstwem dużego zróżnicowania etnicznego ludności. Pomijając nieliczne kulty międzyplemienne, każdy lud wyznaje własną religię. Etnocentryzm afrykańskich religii rodzimych nie był jednak w przeszłości barierą dla rozprzestrzeniania się pojedynczych idei i praktyk rel. nieraz na znacznych obszarach. W afrykańskich religiach rodzimych zarejestrowano zjawiska charakterystyczne dla niemal wszystkich wyodrębnionych w badaniach form wierzeń, takich jak np.: animizm, fetyszyzm, totemizm, kult przodków, politeizm. Każdą religię cechuje swoista struktura wzajemnych relacji pomiędzy elementami tych różnorodnych form wierzeń. Największe podobieństwa istnieją między religiami ludów o zbliżonej strukturze społ.-polit. i podobnym typie gospodarki. Opierając się na tych kryteriach afrykańskie religie rodzime można podzielić na: 1) religie ludów łow., 2) religie ludów pasterskich, 3) religie ludów roln. obszarów sawanny, 4) religie ludów roln. obszarów leśnych. Klasyfikacja ta nie ma jednak charakteru wyłącznego, gdyż znaczną liczbę zjawisk rel. można odnieść do każdej z wymienionych grup.

Do najbardziej powszechnych zjawisk afrykańskich religii rodzimych można zaliczyć: 1) wiarę w Istotę Najwyższą (Amma, Dżok, Katonda, Leza, Mawu i Lisa, Ngai, Njame, Nzambi, Olorun); poza nielicznymi wyjątkami pojęcie Istoty Najwyższej jest znane wszystkim ludom; Istota Najwyższa jest wszechstwórcą, najwyższym sędzią, czasami protoplastą danego ludu; w hierarchii bytów duchowych zajmuje najwyższe miejsce, o czym świadczy treść mitów, inwokacji i modlitw składanych bóstwom, w kulcie nie odgrywa jednak ważnej roli; świątynie, wyobrażenia plast. i ceremonie rel. poświęcone Istocie Najwyższej są rzadkością; 2) kult bóstw i duchów niższego rzędu (orisza, Szango), rozwinięty najbardziej u ludów roln. obszarów leśnych, może mieć charakter kultu ogólnoplemiennego lub lokalnego; bóstwa i różnorodne duchy uosabiają najczęściej siły przyrody oraz różne dziedziny ludzkiej aktywności; bóstwa tworzą nieraz bardzo rozbudowane panteony, mają własne świątynie i kapłanów, składa się im ofiary i zanosi do nich modły indywidualnie lub grupowo podczas specjalnych świąt; granica między bóstwami i in. rodzaju duchami nie jest wyraźna i ulega stałym zmianom pod wpływem zmian społ.-kulturowych; 3) kult przodków (mizimu), nie znany tylko ludom łow., przejawia się na poziomie plemienia, klanu lub rodu; jest następstwem wiary w nieśmiertelność duszy i czci dla tradycji reprezentowanej przez przodków; duchy przodków są pośrednikami między ludźmi a Istotą Najwyższą; szczególne znaczenie ma kult przodków z rodów król. podniesionych często do rangi bóstw.