adwokatura

adwokatura

[łac. advocatus ‘przyzwany na pomoc’],

palestra,

ogół adwokatów i aplikantów adwokackich.

W staroż. Rzymie adwokatem nazywano pierwotnie prawnika, patrycjusza, opiekującego się i broniącego bezpłatnie na forum swoich klientów; był on mówcą (orator), ale nie pełnił funkcji zastępcy procesowego (cognitor, procurator); w czasach cesarstwa adwokat stał się również zastępcą procesowym.

Formy wykonywania zawodu adwokata są zróżnicowane w poszczególnych krajach. W Wielkiej Brytanii istnieje podział na upoważnionych do występowania przed sądami barristerów (ang. barristers) i solicitorów (ang. solicitors), prowadzących jedynie obsługę prawną klientów i przygotowujących materiały spraw dla barristerów. W amer. systemie charakterystyczna jest instytucja obrońcy z urzędu, mającego status zbliżony do urzędnika państw.; istnieje też podział (ale nie o charakterze instytucjonalnym, tak jak w Wielkiej Brytanii) na adwokatów zajmujących się doradztwem w wyspecjalizowanych dziedzinach prawa (np. podatkowych, rodzinnych, dotyczących nieruchomości) oraz tych, którzy prowadzą sprawy przed sądem. W kontynent. Europie przeważa model adwokatury jako zawodu wolnego, zorganizowanego na zasadach samorządu zawodowego. Występują tendencje zarówno do ścisłego odgraniczenia adwokatów od prawników zajmujących się jedynie doradztwem prawnym, jak i nurty przeciwne (np. we Francji 1992, po zreformowaniu zawodów prawnych, doszło do połączenia korporacji adwokatów i radców prawnych).

W Polsce zastępcy procesowi pojawili się od poł. XIII w. Zawodowe, odpłatne zastępstwo procesowe znano od przeł. XV i XVI w. Współczesna adwokatura polska zgodnie z ustawą Prawo o adwokaturze z 26 V 1982, znowelizowaną 1997, jest zorganizowana na zasadach samorządu zaw. i powołana do udzielania pomocy prawnej. Adwokat może wykonywać zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, w spółce jawnej lub cywilnej — z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych, albo komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni; przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej na rzecz: osób fiz. i prawnych, podmiotów gosp., organów państw. i samorządowych, organizacji oraz jednostek nie mających osobowości prawnej. Dotychczasowa zasada dotycząca tajemnicy zawodowej została uzupełniona postanowieniami, że obowiązek jej zachowania nie może być ograniczony w czasie, a adwokata nie można zwolnić od zachowania tajemnicy co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Rozszerzony został zakres immunitetu adwokackiego, chroniącego wolność słowa i pisma przy wykonywaniu zawodu; objęto nim, oprócz zniesławienia, także zniewagę uczestników postępowania sądowego. Kodeks Etyki Adwokackiej uchwalony 10 X 1998 przez Nacz. Radę Adwokacką reguluje odpowiedzialność dyscyplinarną adwokatów i aplikantów za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu lub naruszenie obowiązków zawodowych. Ograniczeniu uległy uprawnienia nadzorcze ministra sprawiedliwości (w 6-miesięcznym terminie ma on prawo zwrócenia się do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z prawem uchwał organów adwokatury). O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka. Wpisowi może sprzeciwić się minister sprawiedliwości. Wszyscy adwokaci i aplikanci, mający siedzibę zaw. na terenie jednego lub kilku województw stanowią izbę adwokacką. Centralnymi organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, zwoływany przez Nacz. Radę Adwokacką co 3 lata, Nacz. Rada Adwokacka, na której czele stoi prezes, Wyższy Sąd Dyscyplinarny i Wyższa Komisja Rewizyjna. Pismem adwokatury polskiej jest mies. „Palestra”. Adwokatura polska uczestniczy w pracach międzynar. organizacji adwokackich, m.in. Internationale Bar Association (IBA) oraz Union Internationale des Avocats (UIA).