Żyrardów
 
Encyklopedia PWN
Żyrardów,
m. powiatowe w województwie mazowieckim, na Równinie Łowicko-Błońskiej, nad Pisią (prawy dopływ Bzury).
Ludność miasta: ogółem — 39,9 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 2 849,7 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 14 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 20°26′E, szerokość geograficzna: 52°04′N
Prawa miejskie: nadanie praw — 1916
Oficjalne strony WWW: www.zyrardow.pl
ośr. przemysłu włók., ponadto przemysł elektroniczny, metal., chem., odzieżowy, spoż.; zakłady drzewne, skórz., poligraficzne, materiałów budowlanych; Centralny Ośr. Badawczo-Rozwojowy Przetwórstwa Lnu; Wyższa Szkoła Rozwoju Lokalnego; Muzeum Mazowsza Zachodniego; działa Tow. Przyjaciół m. Żyrardowa.
Historia. Wieś Ruda Guzowska w Królestwie Pol.; 1833 przeniesiono tu zakłady lniarskie z Marymontu k. Warszawy; wokół zakładów — osada fabryczna (nazwa od nazwiska założyciela przędzalni, Ph. de Girarda); od 1845 połączenie kol. m.in. z Warszawą; od 1857 modernizacja i rozbudowa Żyrardowskich Zakładów, oprócz lnu przerabiano bawełnę i wełnę, wzrosła liczba zatrudnionych z 780 w 1863 do ok. 7,3 tys. w 1882, wartość produkcji wyniosła 1848 — 68 tys. rubli, 1865 — 980 tys. i 1914 — ponad 10 830 tys.; eksport m.in. do Rosji, na Kaukaz i do środkowej Azji; po 1860 rozwój osady (1897 — ok. 5,7 tys. mieszk.). W 1915 zakłady zdewastowane, urządzenia wywiezione w głąb Rosji; prawa miejskie 1916; 1919–23 zakłady odbud., pod zarządem państw., następnie w rękach kapitału fr., eksport gł. na rynki eur.; w okresie wielkiego kryzysu 1930–35 zastój gosp.; ożywienie po przejęciu zakładów 1936 przez państwo. Podczas okupacji niem. IX–X 1939 obóz przejściowy dla jeńców pol. (ok. 30 tys.), 1940–41 getto (ok. 5 tys. osób, wywiezione do getta warsz.), ośr. konspiracji; 1956–75 powiat grodzki, od 1999 siedziba powiatu.
Zabytki. Kościoły: neogot. Św. Karola Boromeusza (1891), neogot. NPM (1900–03, J.P. Dziekoński), ewang. (XIX w.); budynek starej przędzalni (1844, J.J. Gay), budynek starego bielnika (1. poł. XIX w.), pałacyk fabrykanta K. Dittricha (1896) — ob. Muzeum Okręgowe.
Bibliografia
Żyrardów 1829–1945, red. I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1980.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia