Związki Wojskowych Polaków w Rosji

Związki Wojskowych Polaków w Rosji, ZWP,

organizacje skupiające żołnierzy polskich służących w armii rosyjskiej;

tworzone od 24 III 1917 (ponad 800 stowarzyszeń), prowadziły działalność kult.-oświat., organizowały opiekę nad inwalidami i jeńcami, udzielały pomocy rodzinom wojsk.; podczas obrad I Ogólnego Zjazdu Wojsk. Polaków w Piotrogrodzie (7–22 VI 1917) nastąpił podział delegatów na zwolenników i przeciwników tworzenia wojska pol. w Rosji; powołano wówczas Gł. Kom. Związków Wojsk. Polaków Lewicy (prezesem został A. Żaboklicki, faktycznie kierowany przez R. Łęgawę), przeciwny formowaniu pol. wojska w Rosji i popierający idee komunist., oraz Naczelny Polski Komitet Wojskowy (Naczpol) z W. Raczkiewiczem jako prezesem, dążący do tworzenia pol. wojska w Rosji; podział w ZWP zaprzepaścił szansę na utworzenie licznej, samodzielnej armii pol.; 4 II 1918 Naczpol zakończył działalność po aresztowaniu przez bolszewików części jego członków, a w wyniku demobilizacji armii ros. i utworzenia Armii Czerwonej 1918 ZWP przestał istnieć.

Bibliografia

M. Wrzosek Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, Warszawa 1969;

tegoż Z dziejów polskiego ruchu wojskowego w rosyjskiej 2 Armii w 1917 r., „Studia Śląskie” 1983 t. 42.