Zaratusztra
 
Encyklopedia PWN
Zaratusztra, gr. Zoroaster, ur. prawdopodobnie ok. 628 r. p.n.e., zm. prawdopodobnie ok. 551 r. p.n.e.,
irański prorok.
Kalendarium
Urodził się prawdopodobnie ok. 628 r. p.n.e. Przez niektórych badaczy uważany za postać legendarną, idealny wzorzec przedstawiciela irańskiej warstwy kapłańskiej. Był prorokiem i reformatorem starych irańskich kultów plemiennych, na kanwie których stworzył nową religię, zaratusztrianizm. Przypisuje się mu autorstwo Gathów, hymnów stanowiących jedną z najstarszych części Awesty (świętej księgi zaratusztranizmu).
Życie proroka
Życie Zaratusztry jest znane przede wszystkim z podań zachowanych w ramach tradycji zaratusztryjskiej. Podania te obfitują w wątki legendarne charakterystyczne dla mitycznych opowieści o bohaterze. W wieku 15 lat Zaratusztra miał opuścić dom rodzinny oświadczając, że będzie posłuszny wszelkim tradycyjnym obowiązkom religijnym, oprócz jednego, oddawania czci dewom (mocom zła). Przez następne lata wędrował i oddawał się poszukiwaniom prawdy, w trakcie wędrówek m.in. usługiwał w przytułku dla pielgrzymów. W wieku 30 lat doznał podczas zanurzania się w rzece objawienia. Ujrzał duchową istotę Wohu Manah (Dobra Myśl), która poprowadziła go przed oblicze Boga, Ahura Mazda, który wtajemniczył go w naturę losów świata i człowieka. Długo nie mógł znaleźć innych wyznawców przekazanych mu nauk. Dopiero cudowne uzdrowienie wierzchowca na dworze medyjskiego króla Wisztaspy spowodowało nawrócenie się króla i jego otoczenia. Wisztaspa wprowadził nową religię w swoim królestwie i wojną starał się zmusić sąsiednie państwa do jej przyjęcia. W czasie jednej z tych wojen zginął sam Zaratusztra. Był dwukrotnie żonaty z córkami dworzan Wisztaspy. Zgodnie z tradycją żył 77 lat i 40 dni. Według legendy w jednym z jezior jest przechowywane nasienie Zaratusztry. W odpowiednim czasie do jeziora wejdzie dziewica, która następnie urodzi syna będącego odnowicielem religii Zaratusztry.
Istota nauki
Istotą nauki Zaratusztry jest przekonanie o istnieniu dwóch metafizycznych pierwiastków (dobro i zło) rządzących światem. Ortodoksyjny zaratusztranizm zawsze uznawał jednak, w przeciwieństwie do prądów heterodoksyjnych, pierwiastek dobry za potężniejszy i dominujący. Uosobieniem dobra w doktrynie Zaratusztry był Najwyższy Bóg Ahura Mazda, który miał m.in. powołać do życia 6 dobrych bóstw oraz dobrego ducha (Spenta Mainju), którzy byli emanacją Ahura Mazdy. Oryginalnością nauk Zaratusztry było przyjęcie, wbrew panującej wizji wieczności świata, poglądu o stworzeniu świata przez Ahura Mazdy, oraz przekonania o końcu świata, który nastąpi w przyszłości. Według Zaratusztry, akt stworzenia świata zapoczątkował kosmiczny dramat walki dobra ze złem. Atak złego ducha Angra Mainju na dzieło dobrego Ahura Mazdy rozpoczął Czas Zmieszania, w którym na świecie jest zmieszane dobro i zło. Czas ten ma trwać do momentu Odnowienia (Fraszokerati), kiedy skończy się historia świata i nastąpi czas Rozdzielenia (Wizariszin), który będzie trwał wiecznie, a w którym dobro zostanie oddzielone od zła Ahura Mazda będzie wówczas żył wraz z ludźmi w wiecznym pokoju i dobroci. W ostatecznej bitwie dobra ze złem ludzkości będzie przewodził zesłany przez Ahur Mazdę Zbawiciel Świata (Saoszjant). Każda jednostka będzie, wg zaratusztranizmu, poddana zarówno sądowi indywidualnemu po śmierci, jak i ostatecznemu po końcu świata. Zbawienie ma zależeć tylko od jakości moralnej czynów jednostki.
Dalsze dzieje religii Zaratusztry
Niektórzy badacze uważają zaratusztranizm za najstarszą objawioną religię, której różne elementy można odnaleźć w późniejszych doktrynach chrześcijaństwa, islamu, judaizmu i buddyzmu. Zaratusztranizm był religią dominującą w starożytnej Persji (od VI w. p.n.e. do VII w.), aż do rozprzestrzenienia się islamu. Obecnie niewielkie grupy wyznawców zaratusztranizmu żyją w Iranie, Indiach (parsowie) i USA. W XIX w. F. Nietzsche uczynił Zaratusztrę bohaterem jednego z swym najsłynniejszych utworów (Tako rzecze Zaratusztra), fascynując się jednak bardziej samotnym poszukiwaniem prawdy przez tajemniczego proroka, niż głoszonymi przez niego w rzeczywistości poglądami.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Mag przed ołtarzem ognia, ponad nim Zaratusztra oraz symbol Ahura Mazdy — tarcza słoneczna fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ahura Mazda, perski relief z symbolicznym przedstawieniem boga fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Jezd, zaratusztriańska świątynia, święty ogień płonący nieprzerwanie od 470 r. (Iran) fot. K. i A. Mazurkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia