Wielka Brytania. Polityka społeczna

Wielka Brytania. Polityka społeczna

Wielkiej Brytanii obejmuje zabezpieczenie społ., ochronę zdrowia i politykę oświat., a jej zasady formułuje memoriał przygotowany 1942 na zamówienie rządu przez W.H. Beveridge’a (Beveridge’a plan). Zabezpieczenie społeczne. Narodowym Systemem Ubezpieczeń Społ. kieruje Dep. Bezpieczeństwa Społ. za pomocą 500 biur lokalnych; sprawami bezrobocia zajmuje się Dep. Zatrudnienia. Systemem zabezpieczenia społ. są objęci wszyscy zatrudnieni od 16. roku życia do osiągnięcia wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 60 lat, dla mężczyzn zaś — 65. Składki ubezpieczeniowe płacą zarówno pracobiorcy, jak i pracodawcy (od 1975 stanowią one określony procent wynagrodzenia), tworząc Nar. Fundusz Ubezpieczeń. Z Funduszu tego są wypłacane emerytury, odszkodowania z tytułu utraty pracy (nie zawinionej przez zatrudnionego), zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki macierzyńskie, zasiłki chorobowe, renty wdowie, wolne od podatku zasiłki na dzieci (do 16. roku życia i do 19. roku, jeśli dziecko się uczy), także zasiłki z tytułu wypadku przy pracy oraz śmierci. Zasiłki otrzymują również rodzice samotnie wychowujący dzieci (na pierwsze lub jedyne dziecko); Nar. Fundusz Ubezpieczeń wypłaca również renty inwalidzkie i zasiłki dla osób opiekujących się niepełnosprawnymi; dodatkową formą pomocy państwa dla najuboższych jest dofinansowywanie opłat za czynsz, energię elektryczną i opłata za roczny abonament telew., wynosząca 80 funtów (The Housing Benefit Scheme). W 1977 znowelizowano ustawę o bezdomnych (The Housing Act) i statutowo zobligowano władze lokalne do zapewnienia mieszkań najuboższym bezdomnym rodzinom. W 1998 wprowadzono nowy system zasiłków na pierwsze lub jedyne dziecko, dla rodzin żyjących na granicy lub poniżej poziomu minimum socjalnego, w których pracuje przynajmniej jedno z rodziców. Od 1999 obowiązuje minim. stawka wynagrodzenia, waloryzowana w zależności od poziomu wzrostu kosztów utrzymania. Nakłady państwa 2002 na zabezpieczenie społ. stanowiły 39,9% wydatków budżetowych. Opieka zdrowotna. Wprowadzenie 1948 ustawy o Nar. Służbie Zdrowia (National Health Service, NHS) zastąpiło dotychczasowe cząstkowe rozwiązania tego problemu. NHS podlega sekr. stanu ds. zdrowia, odpowiedzialnemu przed parlamentem. Opieka zdrowotna podlegająca NHS ma trójdzielną strukturę: podstawowa opieka med., opieka szpitalna i Społ. Służba Zdrowia (The Community Health Service). W zakres podstawowej opieki med. wchodzą opieka i porady lekarza domowego, bezpłatne dla wszystkich obywateli Wielkiej Brytanii; opieka stomatologiczna i okulistyczna jest płatna, z wyjątkiem usług tego typu świadczonych dzieciom poniżej 16 roku życia oraz ludziom o bardzo niskich dochodach. Opieką szpitalną, która pochłania 2/3 budżetu NHS i jest bezpłatna, są objęci również wszyscy obywatele; specjalistyczne konsultacje, usługi pielęgniarskie, leki, intensywna pomoc med. w szpitalach podległych NHS są także bezpłatne. W 1991 w Anglii i Walii NHS dysponowała 274,9 tys. łóżek szpitalnych (1 łóżko na 185 mieszk.), a w Szkocji — 50,6 tys. (1 łóżko na 101 mieszk.). Do Społ. Służby Zdrowia należą 3 funkcje: profilaktyka zdrowia, utrzymywanie kontaktu z władzami lokalnymi w sprawach zdrowia publicznego, współpraca z lokalnymi służbami socjalnymi w sprawach zdrowia i opieki społecznej. Niezależnie od systemu NHS w Wielkiej Brytanii funkcjonuje prywatna służba zdrowia, zarówno w zakresie lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego, finansowana z indywidualnych ubezpieczeń medycznych. Naklady państwa 2002 na ochronę zdrowia stanowiły 15,4% wydatków budżetowych. Polityka oświatowa. Współczesny system szkolnictwa w Anglii i Walii funkcjonuje na podstawie ustawy (Education Act) z 1944 (tzw. ustawa Butlera) oraz zreformowanej ustawy z 1988 (Education Reform Act); oświata oraz nauka podlegają sekr. stanu ds. edukacji, odpowiedzialnemu przed parlamentem oraz Dep. Oświaty i Nauki. Zarządzanie szkołami podstawowymi (primary schools) i średnimi (grammar lub secondary schools), jak również zatrudnianie nauczycieli leży w gestii lokalnych władz oświat. (Local Education Authorities, LEA). W Szkocji prawną podstawą systemu szkolnego jest Szkocki Akt Edukacyjny (Scottish Education Act) z 1945; za oświatę odpowiada sekr. stanu ds. oświaty i Szkoc. Dep. Oświaty (Scottish Education Department), a szkołami zarządzają komitety oświat. powoływane przez władze lokalne. Podstawą prawną północnoirl. systemu szkolnego jest Akt Edukacyjny z 1947 (Education Act), stanowiący podobne zasady organizacyjne dla szkolnictwa jak w Anglii i Walii. W całej Wielkiej Brytanii obowiązkiem szkolnym są objęte dzieci w wieku 5–16 lat (do 1972 — do 15 lat). W szkołach państw. kształcenie jest bezpłatne; cykl nauczania jest 3-stopniowy. Szkoły I stopnia (primary schools) obejmują 2 poziomy kształcenia: 2-letni wstępny (infant schools) i 4-letni elementarny (junior schools); szkoły II stopnia to: 5-letnie tzw. szkoły gramatyczne (grammar schools) albo 5-letnie szkoły zintegrowane (comprehensive schools), 4–5-letnie tzw. szkoły nowocz. (modern schools) albo 5-letnie szkoły wielokierunkowe (multilateral schools) lub też 2–5-letnie szkoły techn. (technical schools); III stopień to różne szkoły i kursy dokształcające (m.in. typu college) oraz wyższe uczelnie. Oprócz szkół państw., do których uczęszcza 90% dzieci i młodzieży objętych obowiązkiem szkolnym, funkcjonuje w Wielkiej Brytanii sieć szkół niepaństw. I i II stopnia; są to szkoły wyznaniowe, utrzymywane przez kościoły lub instytucje świeckie, oraz tzw. szkoły niezależne (independent schools), do których zalicza się większość szkół prywatnych (public schools). Public schools to przeważnie szkoły z internatem, kształcące dzieci i młodzież w wieku 11–19 lat; najbardziej renomowane wśród nich są: dla chłopców — Eton (najstarsza, zał. 1440–41), Harrow, Winchester i Westminster, dla dziewcząt — Cheltenham, Roedean i Wycombe Abbey.