Wielka Brytania. Ludność

Wielka Brytania. Ludność.

Wielka Brytania jest krajem wielonarodowościowym, zamieszkanym przez 4 gł. grupy nar., zachowujące wiele odrębności etnicznych i kulturowych; wg spisu 2001 55% ankietowanych podało jako swoją przynależność nar. ang., szkocką, walijską lub irlandzką, 31% opisało siebie jako Brytyjczyków, 13% jako Brytyjczyków i Anglików, Szkotów, Waliczyków bądź Irlandczyków; w Szkocji, Walii i Irlandii Północnej, oprócz języka ang., są używane języki celtyckie; liczba osób posługujących się językiem szkoc., walijskim i irl. systematycznie maleje; na W. Normandzkich językami urzędowymi są ang. i francuski. Ponad 8% mieszkańców Wielkiej Brytanii urodziło się poza jej granicami; napływ imigrantów, zwłaszcza w latach 50. i 60., z Azji (Indusi — najliczniejsi wśród ludności napływowej, Pakistańczycy, Arabowie, Cypryjczycy), Afryki (gł. Wschodniej) i Ameryki Środkowej był związany z rozpadem imperium bryt.; utrata kolonii zahamowała dużą do II wojny światowej emigrację z Wielkiej Brytanii (1815–1930 wyemigrowało 24 mln osób); od pocz. lat 90. zwiększa się liczba imigrantów z Hongkongu i RPA, od 2004 m.in. z Polski. Większość Brytyjczyków to chrześcijanie (ok. 72%, 2001); w Wielkiej Brytanii są 2 kościoły państw.: Kościół Anglii (anglikański) i Kościół Szkocji (prezbiteriański); poza tym działają Kościoły anglikańskie w Walii, Irlandii Północnej oraz Szkocki Kościół Episkopalny; małe grupy stanowią wyznawcy innych religii protest., wśród których najwięcej jest metodystów (400 tys.) i baptystów (150 tys.); ponad 12% mieszkańców Wielkiej Brytanii stanowią wierni Kościoła rzymsko-katol.; najliczniejsze grupy niechrześc.: muzułmanie (2 mln), hinduiści (320 tys.), Żydzi i Sikhowie (po ok. 300 tys.). Tempo wzrostu liczby ludności jest wolne i w znacznym stopniu związane z napływem imigrantów (ponad 200 tys. rocznie); przyrost naturalny od lat 70. XX w. utrzymuje się na bardzo niskim poziomie, poniżej 2‰ rocznie, w 2006 — 0,6‰. Postępujący proces starzenia się społeczeństwa (17,5% ludności w wieku do 14 lat, 66,8% w wieku 15–64 lata i 15,8% w wieku powyżej 64 lat — 2006) spowodowany jest niskim przyrostem naturalnym i wydłużającym się czasem życia (mężczyźni 76 lat, kobiety 81 lat); odsetek ludności młodej jest najwyższy wśród imigrantów, zwłaszcza Azjatów, u których utrzymują się tradycje rodzin wielodzietnych. W strukturze płci występuje liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami (105 kobiet na 100 mężczyzn, 2002). Wielka Brytania należy do najgęściej zaludnionych krajów Europy; średnia gęstość zaludnienia — 245 osób na km² (2004). Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne; ponad połowa ludności skupia się na obszarze środkowej i południowej Anglii, gdzie gęstość zaludnienia przekracza 400 osób na km², a w Basenie Londyńskim — ponad 1000 osób na km²; gęsto zaludnione są również Niz. Środkowoszkocka oraz południowa Walia, najsłabiej — wyludniające się regiony górskie i wyspy Szkocji (Hebrydy, Szetlandy, Orkady) — poniżej 20 osób na km². W rolnictwie pracuje 1,5% czynnych zawodowo, w przemyśle 19,0%, w usługach 79,5% (2004); bezrobocie 4,7% (2005).

Trwający od XIX w. proces urbanizacji powoduje stały wzrost ludności miejskiej; w końcu XIX w. w miastach mieszkało ponad 50% ludności, 1971 — 77%, 2002 — 89,5% (jeden z najwyższych wskaźników w świecie). Koncentracja różnorodnego przemysłu w okręgach górn. i miastach portowych przyczyniła się do powstania rozległych stref zurbanizowanych; największe zespoły miejskie tworzą: Wielki Londyn (7,2 mln mieszk., 2001), West Midlands (2,6 mln, gł. ośr. Birmingham), Manchester (2,6 mln) i West Yorkshire (2,1 mln, gł. ośr. Leeds) oraz Glasgow (aglomeracja Central Clydeside), Liverpool (Merseyside), Newcastle upon Tyne (Tyne and Wear) i Sheffield (South Yorkshire), liczące powyżej 1 mln mieszkańców. Postępujący proces dekoncentracji dużych miast (odpływ ludności z dzielnic centralnych na peryferie) powoduje wyludnianie się ich w hist. granicach adm. i rozrost terytorialny stref podmiejskich, charakteryzujących się niską, jednorodzinną zabudową; aglomeracja Londynu wraz ze strefą podmiejską zajmuje 1580 km². Nowe miasta, powstałe gł. w latach 60. (m.in. Basildon, Harlow, Garden City, Corby i Telford w Anglii, East Kilbride i Irvine w Szkocji), pełnią funkcje mieszkaniowo-usługowe, są również ośrodkami nowocz. przemysłu (gł. elektron.). Struktura zatrudnienia ludności ulega stałym, powolnym zmianom; maleje zatrudnienie w przemyśle (zwłaszcza ciężkim) i budownictwie (1980–2001 z 35% zawodowo czynnych do 24,8%) oraz w rolnictwie i rybołówstwie (z 2,5% do 1,4%), wzrasta natomiast w usługach (z 54,7% do 73,8%), zwłaszcza finansach, handlu i ubezpieczeniach. Bez stałego zatrudnienia pozostaje 7,5 % osób w wieku produkcyjnym.

Conwy castle, ruiny zamku Edwarda I w północnej Walii, XIII w. (Wielka Brytania)