Wielka Brytania. Film
 
Encyklopedia PWN
Wielka Brytania. Film.
Produkcja filmów w Wielkiej Brytanii rozpoczęła się 1895. Na początku XX w. działała tzw. szkoła z Brighton (filmy z zastosowaniem montażu i zmiany planów); pewien rozgłos zdobyły angielskie filmy historyczne. Po I wojnie światowej kinematografia brytyjska nie odgrywała większej roli, dopiero po powstaniu kina dźwiękowego przeżyła kilkuletni okres dobrej koniunktury. Nastąpił rozkwit twórczości w dziedzinie dokumentu filmowego; pod przewodnictwem J. Griersona powstała brytyjska szkoła dokumentalistów (B. Wright, P. Rotha, A. Elton, S. Legg); realizm społeczny ich filmów wywarł wpływ na późniejsze kierunki rozwoju filmu brytyjskiego. Filmy fabularne tworzyli głównie cudzoziemcy (m.in. A. Korda, czasowo R. Clair), wśród reżyserów brytyjskich wyróżniał się A. Asquith; tematycznie przeważały melodramaty z życia wyższych sfer. W okresie II wojny światowej powstały interesujące dramaty wojenne, których twórcy (D. Lean, C. Reed) także w latach następnych zrealizowali wiele wybitnych filmów. Lata 50. przyniosły serię znakomitych adaptacji szekspirowskich w reżyserii i aktorskim wykonaniu L. Oliviera; poza tym jednak kino brytyjskie opanowywane stopniowo przez kapitał amerykański, nie wykazywało ambicji artystycznych; dopiero ok. 1957 grupa młodych dokumentalistów (Free Cinema) zainicjowała produkcję filmów dających świadectwo współczesnej rzeczywistości i stanowiących protest przeciw kinu komercyjnemu. W latach 60. najwybitniejsi przedstawiciele Free Cinema (K. Reisz, L. Anderson, J. Schlesinger, T. Richardson) przeszli do filmu fabularnego i wspólnie z opozycją literacką młodych gniewnych stworzyli serię wybitnych utworów. Lata 70. cechowało wycofywanie się z brytyjskiej wytwórni kapitału amerykańskiego i malejącą frekwencję w kinach, dały też o sobie znać trudności finansowe kina i twórców; rodzima produkcja tych lat to niemal wyłącznie serie filmów sensacyjnych, z akcentami komediowymi (których bohaterem był J. Bond) oraz obrazoburczych musicalowych biografii filmowych w reżyserii K. Russela; główni twórcy brytyjscy (m.in. Richardson, Reisz i Schlesinger) wyjechali do Hollywood.
Lata 80. przyniosły renesans kinematografii brytyjskiej; sięgnięto do nowego źródła finansowania filmów — do telewizji; współdziałanie filmu fabularnego z telewizją było wynikiem otwarcia 1982 telewizyjnego kanału IV i prężnej działalności R. Puttnama; układ ten zagwarantował ciągłość produkcji filmowej (kilkanaście filmów rocznie) i stosunkowo niski ich budżet; telewizja przejęła produkcję typowych filmów brytyjskich. Na potrzeby telewizji rozwija się też produkcja niezależna, finansowana głównie przez British Film Institute, często znajdująca dystrybutora i trafiająca także na ekrany kin (S. Frears); dużą inicjatywę wykazuje Komitet ds. Finansowania Filmu Brytyjskiego; powstają filmy o szczególnych walorach estetycznych, mające swe odmiany lokalne (np. kino walijskie, szkockie), nawiązujące do tradycji (tzw. kultury ogrodów). W tym różnorodnym repertuarze twórczości filmowej występują wyraźne nurty: awangardowy (m.in. S. Potter, P. Greenaway), proletariacki (A. Bridges, B. Douglas, K. Loach), polityczny (R. Attenborough, D. Lean) — głównie rozrachunkowy wobec imperialnej przeszłości Wielkiej Brytanii oraz nurt sygnalizujący główne problemy współczesności brytyjskiej, m.in. problem Belfastu (P. Murphy, J. Davies, K. Francis) czy animozje brytyjsko-walijskie (P. O'Connor). Film brytyjski zdobywa nagrody na międzynarodowych festiwalach filmowych (Attenborough, Anderson, B. Forsyth, N. Jordan, M. Leigh, T. Gilliam, H. Jennings, A. Parker, Lean, J. Boorman, H. Hudson); powstają dramaty obyczajowe (M. Newall, C. Templeman), komedie (P. Saville, A. Clarke, Ch. Gromley, M. Newell), dramaty historyczne (T. Nunno, R. Joffe); zyskuje popularność twórczość filmowa pokolenia współczesnego (N. Roeg, J. Marchant, J. Ivory); coraz częściej stosuje się technikę wideo (D. Jarman, B. Douglas, Mc Grath). Koniec XX w. był okresem dalszego rozwoju kinematografii brytyjskiej, wspieranej m.in. przez fundusze uzyskiwane z opodatkowania loterii. Wśród największych indywidualności wymienić należy K. Branagha, który 1989 zwrócił uwagę oryginalną adaptacją Henryka V Szekspira, a następnie ekranizacjami Wiele hałasu o nic i Hamleta. Sukces komercyjny i artystyczny, potwierdzony 9 Oscarami, odniósł melodramat Angielski pacjent A. Minghelliego. Wielkie nadzieje wiązano z osobą D. Boyle’a, który jednak po sukcesie Płytkiego grobu i Trainspotting nie potwierdził już swego talentu.
Bibliografia
R. MARSZAŁEK Nowy film angielski, Warszawa 1968;
A. KOŁODYŃSKI 100 filmów angielskich, Warszawa 1975.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia