Węgry. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Węgry. Literatura.
Początki — literatura ustna okresu plemiennego (pieśni bohaterskie i obrzędowe, podania), w części utrwalona przez średniow. kroniki węg.; najstarszymi zabytkami w języku węg. są przekłady liturgicznych tekstów łac. z XII i XIII w.; w 2. poł. XV w. rozwój kultury renes., pierwsi węg. humaniści: J. Vitéz, Ianus Pannonius; w XVI w. rozwój języka i literatury nar. — dramatu, epiki hist.-patriotycznej, liryki; najwybitniejszym poetą węg. renesansu był B. Balassi; w pocz. XVII w. pisarze jezuiccy wprowadzili styl barok., reprezentowany w prozie przez P. Pázmánya, a w poezji przez M. Zrínyiego; w okresie wojen z Habsburgami rozwój liryki patriotycznej oraz polit. prozy pamiętnikarzy siedmiogrodzkich; pierwszym przedstawicielem węg. oświecenia — G. Bessenyei; w końcu XVIII w. zaznaczył się kult tradycji szlacheckich (twórczość S. Kisfaludyego i D. Berzsenyiego); opozycyjny nurt reprezentowali m.in. M. Csokonai Vitéz i F. Kazinczy; twórcą węg. poezji polit. był J. Batsányi, związany z radykalnym ruchem tzw. jakobinów węgierskich. Zapowiedzią romantyzmu była twórczość J. Katony; podstawy estetyczne nowej literatury wypracował F. Kölcsey, a przewodził jej M. Vörösmarty; w latach 30. nastąpił rozwój powieści, zwłaszcza hist. (M. Jósika); lud.-demokr. i realist. tendencje literatury okresu 1840–60, zw. klasycyzmem nar., znalazły najpełniejszy wyraz w poezji S. Petőfiego — duchowego przywódcy narodu, J. Aranya oraz w prozie J. Eötvösa, M. Jókaia i Zs. Keménya; w twórczości I. Madácha były obecne tendencje moralizatorskie; nowy typ liryzmu, opozycyjny wobec kierunku lud.-nar., zaprezentowali w poezji G. Reviczky i J. Vajda; w latach 90. nastąpił rozkwit realizmu z wpływami naturalizmu fr. (twórczość K. Mikszátha, S. Bródyego i in.); w pocz. XX w. program unowocześnienia literatury węg., jak również postępowe hasła o treści społ. i polit. głosili pisarze skupieni wokół czasopisma „Nyugat”, z E. Adym na czele: Zs. Móricz, M. Kaffka, M. Babits, G. Juhász, D. Kosztolányi, A. Tóth, M. Füst i in.; L. Kassák przeszczepiał na grunt poezji węg. osiągnięcia nowocz. nurtów literatury eur., gł. ekspresjonizmu i surrealizmu; liryka A. Józsefa wyróżniała się bogactwem języka i form artyst.; w latach 30. powstała grupa pisarzy lud., walcząca o demokr. przeobrażenia wsi, której program sformułował L. Németh i do której należeli m.in.: G. Illyés, P. Veres, A. Tamási, J. Kodolányi. Po wojnie wielu pisarzy węg. wspierało swą twórczością nowy ustrój społ.-polit.; najwybitniejsi z nich, L. Benjámin i Z. Zelk, w późniejszym okresie odżegnali się od socrealizmu; wśród pisarzy, którzy zarzucili twórczość lit. w czasach komunist. reżimu Rákosiego lub zachowali niezależność, tworząc w osamotnieniu i izolacji, wymienić należy J. Pilinszkyego, A. Nemes Nagy, M. Szentkuthyego; wśród represjonowanych przez władze komunist. byli m.in.: T. Déry, B. Hamvas, I. Bibó; na Zachód z powodów polit. wyemigrowali: S. Márai, G. Háy, L.Cs. Szabó, G. Borbándi, G. Határ, G. Faludi; do grupy pisarzy z Siedmiogrodu, którzy wskutek zmiany granic znaleźli się na terenie Rumunii, należą: A. Sütö, G. Páskándi, D. Szilágyi, S. Kányádi; oblicze współcz. literatury węg. kształtuje też twórczość takich pisarzy, jak: László Nagy, S. Weöres, S. Csoóri, T. Cseres, I. Mándy, M. Mészöly, I. Sarkadi, M. Szabó, F. Sánta, Gy. Moldova, E. Fejes, K. Szakonyi, I. Csurka, Á. Kertész, S. Somogyi Tóth, L. Gyurkó, M. Hubay, I. Őrkény, F. Juhász, G. Ottlik, P. Nádas, P. Esterházy, G. Petri oraz I. Kertész (2002 laureat Nagrody Nobla) — podejmujący w swej prozie gł. temat holocaustu i problem powrotu do życia po ocaleniu z zagłady.
Bibliografia
T. KLANICZAY, J. SZAUDER, M. SZABOLCSI Historia literatury węgierskiej, Wrocław 1966.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia