Wacław z Szamotuł, Szamotulczyk, ur. ok. 1524, Szamotuły k. Poznania(?), zm. ok. 1560, Pińczów k. Kielc(?),
najwybitniejszy polski kompozytor epoki odrodzenia, poeta.
Wacław z Szamotuł
Encyklopedia PWN
Urodził się ok. 1524 w Szamotułach koło Poznania(?). 1545–47 był sekretarzem kasztelana trockiego, hetmana H. Chodkiewicza. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze utwory, które zwróciły na Wacława uwagę króla Zygmunta II Augusta. 6 V 1547 król powołał go w charakterze nadwornego kompozytora, co pod tą datą zostało odnotowane w dokumentach królewskich: Venceslaus Schamotulinus został określony jako „compositor cantus” Jego Królewskiej Mości. Godność tę piastował do XI 1555, ale już rok wcześniej poważnie zachorował i (o czym wiemy z królewskich rachunków) Zygmunt II August kilka razy kazał wypłacić kompozytorowi po 20–30 florenów na leczenie (a były to sumy w wysokości rocznego uposażenia nadwornego kompozytora królewskiego). W ostatnich latach życia Wacław z Szamotuł związał się z ruchem reformacji i (prawdopodobnie) z dworem litewskim księcia Mikołaja Radziwiłła, który to dwór był wówczas najsilniejszym ośrodkiem artystycznym tego ruchu (działali tu m.in. kompozytor Cyprian Bazylik i poeta Andrzej Trzecieski ważni twórcy polskiego renesansu). Zmarł ok. 1560 w Pińczowie koło Kielc.
Motety europejskiej miary
Z katalogów królewskich i innych dokumentów pośrednich wiadomo o różnorodnej twórczości Wacława. Skomponował 8-głosową mszę, 12-głosowe oficjum bożonarodzeniowe, kilka psalmów. Napisał wiele pieśni okolicznościowych związanych z wydarzeniami na dworze królewskim, m.in. Pieśń na wesele króla Zygmunta Augusta, co najmniej kilka kunsztownych polifonicznie motetów, Lamentacje i wiele pieśni religijnych przeznaczonych do powszechnego śpiewania m.in. urokliwą kołysankę religijną (z tekstem Trzecieskiego) Już się zmierzcha do dziś wykonywaną często na naszych estradach koncertowych. Niestety zachowały się jedynie 3 motety, 8 pieśni oraz fragment pasji i lamentacji. Już tylko te motety: In te Domine speravi, Ego sum pastor bonus oraz Nunc scio vere — dowodnie wskazują, że mistrzostwo warsztatu kompozytorskiego Wacława z Szamotuł stawia go w gronie najwybitniejszych europejskich twórców epoki renesansu.
„Wacław z Szamotuł (K. Morawska Historia muzyki polskiej. Renesans 1500–1600) stosował nowe zdobycze techniczne przede wszystkim w motetach, które są miarą zarówno wykształcenia, jak i zręczności technicznej twórcy oraz inwencji melodycznej. Nic przeto dziwnego, że jego utwory zajęły miejsce w europejskim repertuarze motetowym i wyprowadziły muzykę polską na szerszą niż lokalna arenę odbioru”.
