Vega Carpio 
, ur. 25 XI 1562, Madryt, zm. 27 VIII 1635, tamże,
pisarz hiszpański, twórca teatru narodowego.
[wẹga kạrpio]
Lope Félix de , ur. 25 XI 1562, Madryt, zm. 27 VIII 1635, tamże,
Vega Carpio Lope Félix
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 25 XI 1562 w Madrycie. W 1614 przyjął święcenia kapłańskie. Mimo ruchliwego, bogatego w przygody życia (udział w 2 wyprawach wojennych, liczne burzliwe romanse) Vega Carpio był niezwykle płodnym pisarzem. Jego twórczość obejmuje większość uprawianych wówczas gatunków poezji i prozy. Wypowiadał się po mistrzowsku zarówno w erudycyjnych formach renesansowych, jak i rodzimych ludowych.
Liryka religijna i świecka
Pisał liryki religijne i świeckie (główne zbiory: Rimas 1604, Rimas sacras 1614, Rimas humanas y divinas 1634 oraz La Vega del Parnaso 1637; polskie przekłady w Antologii poezji hiszpańskiej 2000). Uprawiał różne odmiany poezji epickiej, od wielkiej epopei (Jerusalén conquistada 1609), w stylu T. Tassa, do eposu heroikomicznego (La Gatomaquia 1634), a także romans pasterski (La Arcadia 1598) i jego wariant religijny (Los pastores de Belén 1612). Pozostawił też dialogowaną, na wzór Celestyny F. de Rojasa, nawiązującą do własnych przeżyć z czasów młodości, powieść La Dorotea (1632), opowiadania (m.in. Nowele dla Marcii Leonardy 1621–24, wydanie polskie 1981), prace historyczne i moralizatorskie.
Najcenniejszą część ogromnej spuścizny stanowią, napisane głównie 1614–35, utwory dramatyczne. Vega Carpio zmarł 27 VIII 1635 w Madrycie.
Twórca tzw. komedii hiszpańskiej
Zachowało się 426, ale wg samego autora było ich ponad 1500, nie licząc prologów, intermediów i autos sacramentales. Odegrały one w dziejach dramatu hiszpańskiego rolę kształtującą i decydującą. Czerpiąc z doświadczeń swych prekursorów (J. del Encina, G. Vicente, L. de Rueda i in.), ze zdobyczy dramaturgii klasycznej i z commedia dell’arte, wspomagany niebywałą inwencją, wyobraźnią, łatwością pisania wierszem, kierowany znajomością gustów i sympatii hiszpańskiej publiczności, Vega Carpio dokonał genialnej syntezy. Stworzył tzw. komedię hiszpańską (comedia) — dramat swobodny, inspirowany przez życie, a więc barwny, splatający tragedię z komedią, pełen fantazji i liryzmu. Jest to gatunek wyróżniający się dynamizmem (co wg pisarza powinno stanowić główną cechę dramatu), o urozmaiconej akcji, w treści i formie narodowej, czerpiący natchnienie z historycznych i literackich tradycji lub aktualności hiszpańskich. Swoje teorie dramatyczne Vega Carpio zawarł w napisanej wierszem rozprawie Arte nuevo de hacer comedias en este tiempo (1609), uważanej za manifest „teatru wolnego”, wyzwolonego od klasycznych reguł. Z punktu widzenia tematyki najciekawszą częścią dorobku pisarza są sztuki oparte na historii i legendach ludowych (Gwiazda Sewilli, wydanie polskie 1881, wystawienie polskie 1962, Najlepszym sędzią król, wydanie polskie 1881); spośród nich na uwagę zasługują dramaty ludowe o wyraźnej wymowie społecznej, w których tyrania i samowola warstw uprzywilejowanych ścierają się z właściwym każdemu człowiekowi poczuciem godności osobistej (np. Owcze źródło, wydanie polskie 1954, wystawienie polskie 1948, Peribáñez i Komandor, wydanie polskie 1976).
Komedie obyczajowe i „płaszcza i szpady”
Dużą grupę stanowią komedie obyczajowe (Dziewczyna z dzbanem, wydanie polskie 1954, wystawienie polskie 1953), wśród których wyróżniają się oparte na konflikcie honoru tzw. komedie „płaszcza i szpady” (Nauczyciel tańców, wystawienie polskie 1951, Młyn, wydanie i wystawienie polskie 1954, Kara nie zemsta, wydanie polskie 1881), psychologiczne (Pies ogrodnika, wydanie polskie 1956, wystawienie polskie 1949) oraz komedie intrygi (Wędka Feniksany, wydanie polskie 1955, wystawienie polskie 1956). Vega Carpio pisał także dramaty religijne, pasterskie i mitologiczne. W narastającej atmosferze kontrreformacji stwarzał on pogodny kontrast swą niefrasobliwą żywiołowością, zrozumieniem dla naturalnych instynktów człowieka, przekornym humorem i wdziękiem oraz renesansową radością istnienia. Teatr Vegi Carpio (nazywanego przez pełnych podziwu współczesnych „dziwem natury”) nie stracił swej aktualności i wielkości do czasów obecnych. Na język polski sztuki pisarza przekładali m.in.: A. Maliszewski, L.H. Morstin, T. Peiper, Z. Szleyen, J.A. Święcicki, J. Żuławski.
