Uzbekistan. Gospodarka
 
Encyklopedia PWN
Uzbekistan. Gospodarka.
W latach władzy sowieckiej kraj przemysłowo-rolniczy (najlepiej rozwinięty wśród republik środkowoazjatyckich); po proklamacji niepodległości zapoczątkowano przekształcanie gospodarki planowej w rynkową (liberalizacja cen, prywatyzacja); 1994 zawarto porozumienie w sprawie pomocy w reformowaniu gospodarki z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (którego członkiem Uzbekistan jest od 1992); własna waluta narodowa (sum) od VII 1994. W 2005 podpisanie umowy z Rosją o zacieśnieniu współpracy gospodarczej (w sferze zainteresowań kapitału rosyjskiego jest przede wszystkim górnictwo, głównie ropy naftowej i gazu ziemnego oraz telekomunikacja). W Uzbekistanie działa ok. 2 tys. przedsiębiorstw o kapitale mieszanym (krajowym i zagranicznym), z tego 80% w sferze produkcyjnej (m.in. w przemyśle tytoniowym). Struktura wytwarzania produktu krajowego brutto (w % — 2007): rolnictwo 29,4, przemysł 33,1, usługi 37,4; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej 2,3 tys. dolarów USA.
Przemysł. Wydobycie gazu ziemnego (55,7 mld m3, 2005), ropy naft. (5,5 mln t) w Kotlinie Fergańskiej oraz w wilajetach bucharskim i surchondaryjskim, węgla brunatnego (Angren) i kam. (zagłębie Sharg‘un), złota (80 t, 2002; kopalnia odkrywkowa Muruntov na pustyni Kyzył-kum należy do największych na świecie); ponadto wydobywa się rudy ołowiu i cynku, wolframu, molibdenu i miedzi (złoża karamazarskie). Produkcja energii elektrycznej 46,5 mld kW·h (2003); 87% energii dostarczają elektrownie cieplne opalane gazem ziemnym, największe Syrdariańska (planowana moc 4400 MW) i Taszkencka (1920 MW), a 13% elektrownie wodne (kaskada na rz. Chirchiq, Elektrownia Farchadzka na Syr-darii). Przemysł chem. (nawozy azotowe i fosforowe, włókna chem., tworzywa sztuczne, gumowy, chemii gosp., petrochemiczny, farm.), maszyn. (kombajny do uprawy i zbioru bawełny, maszyny włók., górnicze, dla budownictwa i drogowe), spoż. (produkcja oleju z nasion bawełny, przetwory owocowo-warzywne, mięsny, mleczarski), elektrotechniczny i elektroniczny, precyzyjny, materiałów budowlanych (cement, rury azbestowo-cementowe, kafle i płytki ceramiczne); hutnictwo metali kolorowych (Olmaliq, Chirchiq) i żelaza (Bekobod); gł. gałęzie przemysłu lekkiego: wstępna obróbka bawełny, kokonów jedwabnika, wełny i skór (w tym karakułowych), produkcja tkanin bawełn. (Taszkent, Andiżan, Buchara, Fergana) i jedwabnych (Marg‘ilon, Namangan), obuwn., odzież., wyrób dywanów; rzemiosło artyst. (zwłaszcza ceramika i hafciarstwo).
Rolnictwo. W 2002 użytki rolne zajmowały 60% pow. kraju (w tym grunty orne i sady 10%, łąki i pastwiska 50%); ponad 80% gruntów ornych (4,2 mln ha) nawadnia się sztucznie; gł. kanały nawadniające: Wielki Fergański, Północny Fergański, Południowy Fergański, Amu-Buxoro (łączna dł. kanałów wynosi ponad 150 tys. km). Monokulturowa uprawa bawełny (Uzbekistan dostarczał ponad 60% produkcji w ZSRR) spowodowała duże szkody ekol. i wysychanie Jez. Aralskiego; 2002 pod uprawą bawełny znajdowało się 1,4 mln ha; 2004 zbiory spadły do 3,5 mln t (z 5,3 mln t — 1989); gł. regiony uprawy: w Kotlinie Fergańskiej, w dolinie Zarafszanu, na stepach Głodowym i Karszyńskim, nad dolną Amu-darią; ważnymi roślinami przem. są również: kenaf (uprawiany gł. w dolinie Chirchiq), sezam i tytoń; gł. uprawy żywieniowe to zboża: pszenica (5,7 mln t, 2005), ryż (152 tys. t), kukurydza, sorgo, jęczmień; rozwinięte sadownictwo (brzoskwinie, morele, jabłonie, grusze, granaty, winorośl) i warzywnictwo (gł. rośliny dyniowate); pogłowie owiec (8,8 mln sztuk, 2004), kóz (900 tys.), bydła (5,4 mln); pasterski wypas owiec karakułowych na pustyni Kyzył-kum; dawne tradycje ma hodowla jedwabników.
Transport i łączność. W przewozach towarowych i pasażerów gł. rolę odgrywa transport kol. i samoch.; dł. linii kol. 3950 km (szerokotorowe), w tym 620 km zelektryfikowanych (2005); długość dróg kołowych 81,6 tys. km (w tym 87%o twardej nawierzchni); 10,4 tys. km rurociągów, gł. gazociągi: ze złoża Gazli do eur. części Rosji i na Ural oraz Buchara–Taszkent–Biszkek (Kirgistan)–Ałmaty (Kazachstan); międzynarodowy port lotniczy Taszkent. Słabo rozwinięta, przestarzała sieć telefoniczna; 1,7 mln abonentów telefonii stacjonarnej (2003); w użytkowaniu 720 tys. telefonów komórkowych (2005).
Handel zagraniczny. Wartość eksportu 4,7 mld dol. USA, importu 3,6 mld dol. USA (2005); eksport bawełny, złota, jedwabiu (surowiec), wełny, karakułów, gazu ziemnego, tkanin, warzyw (zwłaszcza arbuzów), winogron; import maszyn i urządzeń, żywności, chemikaliów; gł. partnerzy handl.: Rosja, Chiny, Korea Pd., Turcja, Ukraina, Niemcy.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia