Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu

Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu, ang. General Agreement on Tariffs and Trade (GATT ),

wielostronne międzypaństwowe porozumienie handlowe i organizacja międzynarodowa.

Zawarte 1947, mające na celu liberalizację handlu międzynarodowego, funkcjonujące jako organizacja międzynarodowa 1948–94, tj. do rozpoczęcia działalności przez Światową Organizację Handlu z siedzibą w Genewie; skupiał 128 państw, w tym 100 stałych członków (1994). GATT był pomyślany jako układ tymczasowy, ale na skutek upadku koncepcji Międzynarodowej Organizacji Handlowej (ITO) uzyskał trwały status, a także przekształcił się w organizację. W takiej formie działał do 1994, a 1995, po ocenie rokowań Rundy Urugwajskiej, dokonaniu zmian i przyjęciu uzupełniających porozumień, jako tzw. GATT 94, został włączony do Światowej Organizacji Handlu. Dotychczasowy układ, zwany GATT 47, ze względu na nieco inny skład członkowski funkcjonował do 1996. Głównymi zasadami GATT, stosowanymi przez państwa w ich polityce handlowej, były niedyskryminacja i wzajemność, realizowana poprzez klauzulę największego uprzywilejowania i klauzulę narodową; głównym celem było obniżenie ceł i innych barier w handlu międzynarodowym; osiągnięto je poprzez przeprowadzenie kolejnych tzw. wielostronnych rund rokowań, podczas których ustalano skalę wzajemnych obniżek ceł oraz redukcję barier pozataryfowych, a także eliminację ograniczeń hamujących międzynarodową wymianę towarową; do 1994 odbyło się 8 rund, ostatnia, tzw. Runda Urugwajska, trwała 1986–93; efektem działalności GATT było obniżenie stawek celnych z ok. 40% w 1947 do 4% w połowie lat 90. Głównym organem GATT były Układające się Strony, inne to Rada i Sekretariat; Polska była członkiem GATT od 1967, chociaż, nie posiadając wówczas taryfy celnej, złożyła inne deklaracje niż pozostałe państwa członkowskie, tj. w miejsce obniżek ceł zobowiązała się do wzrostu importu; w 1990 złożyła wniosek o renegocjacje warunków uczestnictwa, by odzwierciedlały one rynkowy charakter gospodarki. Po zakończeniu Rundy Urugwajskiej przystąpienie Polski do Światowej Organizacji Handlu odbyło się z uwzględnieniem zasad GATT, tj. koncesji celnych.