Trypolitania, Ṭarābulus,
kraina historyczna-geogr. w północno-zachodniej Libii, nad M. Śródziemnym;
Trypolitania
Encyklopedia PWN
1951–63 część składowa federalnego Królestwa Libii, ob. Prowincja Zachodnia (pow. 285 tys. km2). Większą część Trypolitanii zajmuje płaskowyż Al-Dżabal al-Gharb, zbud. z kredowych i jurajskich skał osadowych (wapienie, margle, dolomity), na wschodzie poprzecinanych intruzjami granitoidów, od północy ograniczony górami Dżabal Nafusa, opadającymi stromym uskokiem (wys. 400–500 m) ku nadbrzeżnej niz. Al-Dżifara; południowa część Trypolitanii (bazaltowa wyż. Al-Hamada al-Hamra) opada ku kotlinie (obniżeniu) Aubari; na nizinie nadbrzeżnej, gdzie skupia się 90% ludności Trypolitanii, uprawa zbóż (pszenica, jęczmień), hodowla bydła i owiec; północna część płaskowyżu porośnięta roślinnością trawiastą, wykorzystywaną jest jako pastwiska dla owiec i kóz; zbiór trawy alfa (dostarcza włókien esparto); w oazach uprawa palmy daktylowej i oliwek; na zachodzie eksploatacja ropy naftowej (rurociąg od złoża Al-Gharb do Trypolisu); gł. m.: Trypolis, Misrata.
Historia. W starożytności zamieszkana przez plemiona berberskie (Libijczyków, Numidów i in.); od ok. VIII w. p.n.e. u wybrzeży Trypolitanii powstawały kolonie fenickie (Sabrata, Oea, Leptis Magna), później gr., z końcem VI w. uzależnione przez Kartaginę; 146 p.n.e. weszła w skład Numidii; od 46 r. p.n.e. we władaniu Rzymu, tworzyła od przeł. II i III w. n.e. samodzielną prowincję Trypolitanii; po okresie panowania Wandalów (453–534), później Bizancjum, opanowana 640–643 przez Arabów; teren działalności muzułm. ugrupowania ibadytów; 1510 część Trypolitanii zdobyta przez Hiszpanię i przekazana (1530) jako lenno joannitom; 1551 podbita przez Turcję; 1711–1835 we władaniu samodzielnych bejów z lokalnej dyn. Karamanlı, następnie wilajet tur.; od ok. 1880 penetracja wł., 1911–12 wojna wł.-tur. zakończona aneksją Trypolitanii, która weszła w skład wł. kolonii Libia; 1943–49 okupacja bryt.; po uzyskaniu 1951 przez Libię niepodległości Trypolitania była częścią składową (obok Cyrenajki i Fazzanu) federacyjnego państwa do 1963.
