Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny,

niezawisły organ sądowy, rozstrzygający podstawowe spory konstytucyjne w państwie, w szczególności orzekający o zgodności ustaw z konstytucją.

W Polsce Trybunał Konstytucyjny, ustanowiony nowelą konstytucyjną z 1982, powołany do życia 1985, rozpoczął działalność 1986; nowelizacja ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z 1997 wprowadziła zmiany dotyczące jego ustroju i organizacji. Właściwość Trybunału Konstytucyjnego obejmuje przede wszystkim kontrolę norm, tzn. orzekanie o zgodności: ustaw z konstytucją oraz z umowami międzynar., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie; umów międzynar. z konstytucją; innych aktów normatywnych wydanych przez centralne organy państw. z konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Procedura kontrolna może zostać wszczęta przez Trybunał na podstawie: a) wniosków (tzw. kontrola abstrakcyjna, dokonywana bez związku z indywidualnym sporem prawnym), kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego przez nacz. organy konstytucyjne państwa, grupy posłów lub senatorów, samorządy terytorialne, związki zaw. i organizacje podobne; b) pytań prawnych (tzw. kontrola konkretna), kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego przez sądy orzekające w sprawach indywidualnych, jeżeli nabiorą one wątpliwości co do konstytucyjności przepisu mającego stanowić podstawę rozstrzygnięcia takiej sprawy; c) skarg konstytucyjnych, które każda osoba fiz. może kierować bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego, jeżeli w zakończonym już postępowaniu sądowym lub adm. wydano, na skutek zastosowania niekonstytucyjnego przepisu prawa, rozstrzygnięcie naruszające konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydane w związku z kontrolą norm są ostateczne i powodują uchylenie przepisu lub aktu sprzecznego z konstytucją (ustawą, umową międzynar.). Do zadań Trybunału Konstytucyjnego należy także: rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa; orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii polit.; orzekanie o tymczasowej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na okres 9 lat; sędziowie są niezawiśli i nieusuwalni. Pracą Trybunału kierują prezes i wiceprezes, mianowani przez Prezydenta RP.