Towarzystwo Fabiańskie
 
Encyklopedia PWN
Towarzystwo Fabiańskie, Fabian Society Wymowa, fabianie,
stowarzyszenie brytyjskie, założone 4 I 1884 w Londynie;
jako cel działania przyjęło propagowanie w społeczeństwie brytyjskim praktycznego socjalizmu dla klas średnich, rozumianego jako zespół reform usprawniających działanie administracji i gospodarki zarówno samych Wysp Brytyjskich, jak i całego imperium. Członkowie, którzy wywodzili się głównie ze środowisk urzędniczych i artystycznych, głosili potrzebę uzupełnienia demokracji brytyjskiej o element kolektywizmu odpowiadający charakterowi epoki. Początkowo usiłowali wpływać w tym duchu na Partię Liberalną, działając poprzez jej radykalne skrzydło, a kiedy metoda ta (tzw. taktyka przenikania) nie zdała egzaminu, zwrócili się ku lewicy i 1893 przyczynili do powstania Niezależnej Partii Pracy oraz 1900 — Komitet Reprezentacji Robotniczej i 1906 Partii Pracy; Towarzystwo Fabiańskie stało się ważną częścią składową Partii Pracy, odpowiedzialną w znacznej mierze za jej program, a fabianie odgrywali z reguły istotną rolę w tworzonych przez Partię Pracy (od 1924) rządach.
Nazwa towarzystwa nawiązywała do postaci Fabiusza Kunktatora, którego taktykę działań powolnych, acz skutecznych usiłowano naśladować; propagowano ideę reform stopniowych (gradualizm), ograniczonych, akceptowanych przez ogół i wprowadzanych przede wszystkim na szczeblu lokalnym; zamiast rewolucji postulowano demokratyczny socjalizm o niemarksistowskim, nieideologicznym obliczu. Głównym dokumentem programowym stały się Fabian Essays (1889), zawierające teksty czołowych działaczy pierwszego pokolenia fabian: G.B. Shawa, S. Webba, G. Wallasa, E. Olliviera, A. Besant i E. Pease’a, sekretarza organizacji. W późniejszych latach dołączyli do nich m.in.: B. Potter-Webb (żona S. Webba), H.G. Wells, J.R. MacDonald, G.D.R. Cole, H. Wilson. Mimo istnienia wielu grup afiliowanych (lokalnych, studenckich, a nawet zagranicznych) liczebność Towarzystwa Fabiańskiego nigdy nie przekroczyła 10 tysięcy członków. Do czasów współczesnych jego działalność przejawia się głównie w dokonywaniu i publikowaniu (w broszurach Fabian Tracts) szczegółowych analiz różnych dziedzin brytyjskiego życia społeczno-gospodarczego. Ważną rolę definiującą sens fabiańskiego socjalizmu w warunkach powojennych odegrały New Fabian Essays (1952).
Zasługą Towarzystwa Fabiańskiego było m.in. założenie London School of Economics (1895, z inicjatywy Webba) i pisma „New Statesman” (1912), wychowanie kilku pokoleń kadr przywódczych Partii Pracy, a w aspekcie międzynarodowym — wywarcie dużego wpływu na E. Bernsteina i uformowanie się rewizjonizmu na kontynencie europejskim.
Daniel Grinberg
Bibliografia
D. Grinberg Myśl polityczna wczesnych Fabian, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 1979 t. 25;
E. Pease The History of the Fabian Society, Harmondsworth 1962.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia