Toledo

Toledo ,

m. w środkowej Hiszpanii, nad Tagiem;

stolica regionu Kastylia–La Mancha i ośr. adm. prowincji Toledo. — 85 tys. mieszk. (2009); przemysł elektroniczny, metal., chem., włók., spoż., rzemiosło artyst. (broń, wyroby ceramiczne i jubilerskie); akad. wojsk.; znany ośr. turyst. i kultu rel.; liczne muzea (m.in. El Greco). Historia. Osada iberyjska, 192 p.n.e. zdobyta przez Rzymian; rzymskie Toletum; od V w. pod władzą Wizygotów, od VI w. do 711 stol. ich państwa i gł. ośr. kośc. (od 400 miejsce licznych synodów); 711–1085 pod panowaniem muzułm. — było miastem wielu kultur i religii (muzułmanie, mozarabowie, żydzi), wielkim ośr. rzemiosła (produkcja broni, sukna, jedwabiu, wyrobów artyst.) i 1036–85 stol. państwa obejmującego centralną część Płw. Iberyjskiego; 1085 zdobyte przez Alfonsa VI, zostało stol. Kastylii; do końca XV w. zachowało wielokulturowy charakter, rozwijało się jako centrum rzemiosła, handlu i nauki (w XIII w. szkoła tłumaczy Alfonsa X Mądrego); 1520–21 gł. ośr. powstania comunidades; po wygnaniu żydów (1492) i morysków (1609) oraz przeniesieniu stol. do Madrytu (1561) straciło znaczenie gosp. i polit.; pozostało stol. rel. (siedziba arcybpa prymasa Hiszpanii); w czasie wojny domowej 1936–39: VII–IX 1936 obrona Alkazaru przez kadetów akad. wojsk. przed siłami republikańskimi, później miasto opanowane przez frankistów. Zabytki. Jeden z najbogatszych zespołów zabytkowych Hiszpanii — wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO; ruiny budowli rzymskich i średniow., m.in. bramy (Puerta Vieja de Bisagra z XI w., Puerta del Sol z XIV w.); mosty z XII–XV w.; katedra got. (1227, krużganek z XIV w., przebudowy XV–XVI, XVIII w.); kościoły: S. Justa, S. Eulalia (oba z X w.); w stylu mudejar, przekształcone z synagog — S. Maria la Blanca (XII–XIII w.), El Tránsito (1356); przebudowane z meczetów — S. Cristo de la Luz (X, XII w.) i S. Tomé (XIV w.); Santiago del Arrabal (XIII w.), S. Vincente (1595) — ob. muzeum, SS. Justo y Pastor, z kaplicą w stylu mudejar (XIV w.), S. Andrés (XVI w.), późnogot. S. Juan de los Reyes (ok. 1495); liczne pałace, m.in. Palacio de Fuensalida (XV w.); ratusz z XVII w.; pałac arcybiskupi (XVI/XVII w.); szpitale: Hospital de la Santa Cruz (1504–14) — ob. muzeum, Hospital de S. Juan Bautista (1541), z patio w stylu plateresco.

Toledo, zabytkowe miasto, stolica regionu Kastylia-La Mancha (Hiszpania) — widok na rzekę Tag i miasto. W głębi Alkazar — słynna, niezdobyta twierdza frankistów w czasie hiszpańskiej wojny domowej toczącej się w latach 30. XX w.

Greco, El, Widok miasta Toledo, 1610–1614 — Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork