Tintoretto Jacopo
 
Encyklopedia PWN
Tintoretto Jacopo, właśc. J. Robusti, ur. 1519, Wenecja, zm. 31 V 1594, tamże,
włoski malarz i rysownik.
Kalendarium
Urodził się 1519 w Wenecji jako syn farbiarza sukna (stąd jego przezwisko Tintoretto ‘farbiarczyk’). Wykształcenie odebrał w kręgu Bonifazia de’ Pitati, P. Bordona i A. Schiavona; ok. 1538 został samodzielnym mistrzem. Jego dzieci: Domenico, Marco i Marietta, także były malarzami.
Lata poszukiwań
We wczesnym okresie twórczości Tintoretto pozostawał pod wpływem środkowowłoskiego manieryzmu, zwłaszcza Schiavona, z którego pracami niejednokrotnie mylono jego dzieła. Widoczne jest w nich zainteresowanie problemami przestrzeni i stosowanie niepokojących ujęć perspektywicznych. Z tego okresu pochodzi m.in. 6 cassoni ze scenami ze Starego Testamentu (ok. 1543–1544 — Kunsthorisches Museum, Wiedeń), Apollo i Marsjasz (1545 — Wadsworth Atheneum, Hartford), Chrystus umywający stopy apostołom (1547 — Madryt, Prado).
Dojrzały styl
Około 1547–1548 Jacopo Tintoretto otrzymał zamówienie na dekorację Scuola Grande di San Marco w Wenecji — punkt przełomowy w rozwoju jego stylu stanowi wykonany 1848 obraz Św. Marek wyzwala niewolnika (Gallerie dell’Accademia, Wenecja). Stanowił on podsumowanie wcześniejszych poszukiwań manierystycznych Tintoretta, a jednocześnie został w nim po raz pierwszy wprowadzony patos i dynamizm ujęcia porównywalny z dojrzałymi dziełami Michała Anioła. Od tego czasu chętnie operował ostrym kontrastem światła i cienia (wiele źródeł światła budującego narrację), a także ekspresyjną fakturą, widoczną m.in. w późniejszych obrazach przeznaczonych dla Scuola Grande di San Marco (Znalezienie ciała św. Marka 1562–66 — Pinacoteca di Brera, Mediolan, Zabranie ciała św. Marka, Św. Marek ocala saracena — Accademia). W następnych latach namalował serię wielkich płócien do Pałacu Dożów (m.in. Sąd Ostateczny, szkic olejny 1579–80 — Luwr, Paryż, i Triumf Wenecji jako królowej mórz). Największą realizację Tintoretta stanowi, wykonana 1564–67 i 1575–88, dekoracja Scuola Grande di San Rocco, w której dynamizm i ekspresja osiągają kulminację właściwą dla późnego okresu działalności Tintoretta (zestawione w układzie typologicznym sceny ze Starego Testamentu i Nowego Testamentu, w których pojawiają się elementy malarstwa krajobrazowego, rodzajowego, martwej natury oraz przedstawienia fauny i flory). Jacopo Tintoretto pracował też na zamówienie dworów w Pradze (ok. 1577–1578), Mantui (1578–80) oraz w Escorialu (1583 i 1587). Malował obrazy religijne, mitologiczne (Wenus, Wulkan i Mars 1550–55 — Alte Pinakothek, Monachium; Oswobodzenie Arsinoe 1554–56 — Gemäldegalerie, Drezno), alegoryczne (Pochodzenie Drogi Mlecznej 1570 — National Gallery, Londyn) oraz znakomite portrety (Jacopo Soranzo ok. 1550 — Accademia, Kobieta w żałobie 1550 — Gemäldegalerie, Vincenzo Morosini ok. 1580 — National Gallery, Londyn, Autoportret ok. 1588 — Luwr), umieszczane także w scenach zbiorowych na obrazach religijnych (Maria z Dzieciątkiem i świętymi oraz przedstawicielami rodziny Camerlenghi 1560 — Accademia, Maria adorowana przez dożę Mocenigo z rodziną po 1574 — National Gallery, Waszyngton). Tintoretto połączył wenecki koloryzm z elementami manieryzmu, zapowiadając równocześnie rozwiązania barokowe. Swe dzieła tworzył szybko, często impastowo, w charakterystycznej kolorystyce z akcentami ciemnej czerwieni, fioletu, czerni.
Wielokrotnie malował te same tematy (np. Ostatnią Wieczerzę), dzięki czemu można prześledzić ewolucję jego stylu. Zmarł 31 V 1594 w Wenecji. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się Portret admirała.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Tintoretto Jacopo, Powstanie Drogi Mlecznej — National Gallery, Londyn fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tintoretto Jacopo, Ostatnia Wieczerza (właśc. Jacopo Robusti), 1594 — kościół San Giorgio Maggiore, Wenecjafot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tintoretto Jacopo, Pokłon pasterzy, 1579–81 — Scuola di San Rocco, Wenecja fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tintoretto Jacopo, Raj, szkic do wielkiego malowidła w Pałacu Dożów, ok. 1590, Paryż, Luwr.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia