Tasso Torquato, ur. 11 III 1544, Sorrento, zm. 25 IV 1595, Rzym,
poeta włoski, autor poematu Jerozolima wyzwolona.
Tasso Torquato
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 11 III 1544 w Sorrento. Jego ojciec, poeta B. Tasso, był związany z dworami w Pesaro i Urbino, gdzie młody Torquato Tasso kształcił się razem z synami książęcymi; później studiował na uniwersytecie w Padwie i w Bolonii. W 1565 osiadł w Ferrarze i rozpoczął służbę u rodziny Estów, początkowo jako dworzanin kardynała L. d’Este, następnie (1572–75) — księcia Alfonsa II; były to najszczęśliwsze lata życia poety i okres dużej aktywności twórczej. Od 1575 aż do zgonu cierpiał na zaburzenia psych., które uczyniły jego życie pasmem udręki. Neagatywny wpływ wywierała też na niego atmosfera kontrreformacji, nękały go wątpliwości natury moralnej, rel. i artystycznej. Cierpiał na manię prześladowczą, ktora skłoniła go do wyjazdu z Ferrary. W 1579 wrócił na dwór ferraryjski, gdzie w przystępie ataku szału znieważył księcia. Jako obłąkanego umieszczono go w szpitalu, który opuścił dopiero po 7 latach. Przez pewien czas mieszkał w Mantui, jeździł do Neapolu, wreszcie osiedlił się w Rzymie.
Wiersze liryczne i sielankowy dramat poetycki Amintas
Jego pierwsze utwory to poezje liryczne (kancony, sonety, madrygały) o tematyce miłosnej, moralnej i religijnej oraz poemat w 12 pieśniach oktawą Rinaldo (1562), oparty na tradycji ludowej i wzorach klasycznych. Wielkim powodzeniem cieszył się dramat pasterski w 5 aktach Amintas (wystawiony 1573, wydadny 1580; przekład polski J.A. Morsztyna, powstał przed 1650, wydany 1840), uznany przez krytykę za najdoskonalszy w swoim rodzaju i służący za wzór wielu utworom literatury światowej. Tasso pozostawił także tragedię Torrismondo (1587), poematy religijne, dialogi na tematy filozoficzne, moralne i literackie, traktaty o sztuce poetyckiej (Discorsi sul poema eroico 1594), listy.
Twórczość schyłku renesansu, zapowiedź baroku
Dziełem życia poety był wielki poemat epicki w 20 pieśniach oktawą Jerozolima wyzwolona (ukończony 1575, wydany 1581; przekład polski P. Kochanowskiego pt. Gofred, abo Jeruzalem wyzwolona 1618, wielokrotnie wznawiany), który wywarł doniosły wpływ na dalszy rozwój europejskiej poezji. Zgodnie z duchem czasów i kontrreformacji Torquato Tasso poddał swą fantazję twórczą i liryczne natchnienie wzniosłej tematyce epickiej i religijnej (opisywał ostatni okres I krucjaty). W jego poezji nie brak jednak napięć, elementów zmysłowych i manieryzmu, zapowiadających już nową wrażliwość baroku. Chory psychicznie, nękany przez manię prześladowczą i obawę przed posądzeniem o herezję, poeta przystąpił do nowej i niefortunnej redakcji poematu (Gerusalemme conquistata ‘Jerozolima zdobyta’ 1593), co nie przekreśliło znaczenia wersji pierwszej, uznawanej do dziś za arcydzieło. Jerozolima wyzwolona wywołała bardzo liczne naśladownictwa w różnych literaturach. Polskiemu rycerstwu przez wiele pokoleń zastępowała własną epopeję bohaterską; popularna również w wieku oświecenia, pozostała żywa w wyobraźni wielkich polskich romantyków. Poeta zmarł 25 IV 1595 w Rzymie.
