Talmud,
zbiór religijnego, doktrynalnego i prawnego, tradycyjnego nauczania judaizmu (przekazywanego początkowo ustnie).
Talmud
Encyklopedia PWN
Talmud (od hebrajskich lamad ‘uczyć się’, ‘studiować’) jako dzieło literackie jest zapisem wyjaśnień, komentarzy i dyskusji uczonych żydowskich (rabinów), dostosowujących Prawo pisane (Torę, w szerokim znaczeniu) do aktualnej, konkretnej sytuacji; najstarszą część Talmudu stanowi Miszna (dzieło rabinów tanaitów), zawierająca główne zasady postępowania i normy prawne judaizmu (halacha), sformułowane między III w. p.n.e. a II w. n.e., a spisywane w języku hebrajskim (tzw. hebrajskim misznaickim) i zredagowane ostatecznie przez Judę ha-Nasiego (ok. 135–220). Miszna stała się podstawą dyskusji i komentarzy następnych pokoleń rabinów, zwanych amoraitami, a ich wypowiedzi, wzbogacone m.in. wątkami tradycji ustnej w formie opowieści (hagada), złożyły się na drugą część Talmudu Gemarę, spisaną w języku aramejskim; Gemara powstawała w 2 środowiskach żydowskich — w Palestynie i w Babilonii, czego wynikiem były 2 Gemary, a w konsekwencji 2 Talmudy; palestyńską wersję Talmudu, zwaną Talmudem Jerozolimskim, zakończono w IV w. (obejmowała 39 traktatów), wersję babilońską (znacznie obszerniejszą, choć zawierającą 37 traktatów), zwaną Talmudem Babilońskim, zredagowano ok. 500 r.; T. Babiloński stał się, obok Biblii hebrajskiej, podstawą judaizmu.
