Tajwan. Historia

Tajwan. Historia.

Wyspa wzmiankowano 206 p.n.e. w kronikach chińskich. W 1590 jako pierwsi Europejczycy dotarli na wyspę Portugalczycy i nazwali ją Ilha Formosa [‘piękna wyspa’]. W 1624 Holendrzy, zmuszeni przez Chińczyków do opuszczenia Peskadorów, dotarli na Tajwan, gdzie założyli forty Zeelandia i Provintia. Poza polinezyjsko-malajskimi aborygenami zastali tam imigrantów z Chin, m.in. z ludów Hakka i Hoklo. Kilka lat później próbowali osiedlić się także Hiszpanie, ale zostali 1642 wyparci przez Holendrów. W 1662 Tajwan zajął Zheng Chenggong, zwolennik obalonej 1644 przez Mandżurów dynastii Ming. Samodzielność wyspy przetrwała do 1683, kiedy opanowały ją wojska cesarza Kangxi. Sprzyjało to imigracji Chińczyków z kontynentu, głównie z prowincji Fujian. W czasie wojen opiumowych na mocy traktatu tiencińskiego z 1858 porty tajwańskie zostały otwarte dla statków europejskich. W 1874 z powodu zamordowania przez aborygenów z plemienia Boton 54 rozbitków z Riukiu Japończycy przejściowo zajęli wyspę. Bez powodzenia usiłowali opanować Tajwan Francuzi 1884 (w czasie toczonej z Chinami wojny o Wietnam). Rząd chiński docenił wówczas znaczenie strategiczne wyspy, której przyznał status prowincji (1885), i zaczął jej modernizację (m.in. przystąpił do budowy linii kolejowej Keelung–Tajpej). Jednakże po przegranej wojnie 1894–95 musiał II 1895 odstąpić Tajwan Japonii. Na wiadomość o tym miejscowi Chińczycy proklamowali V 1895 Demokratyczną Republikę Tajwanu. Po miesiącu walk Japończycy pokonali obrońców republiki, których poległo ok. 14 000. Przez następne kilka lat nie zrezygnowali z terroru (zabito ok. 30 000 mieszkańców). Pod panowaniem japońskim postępowała modernizacja Tajwanu: zbudowano sieć kanałów irygacyjnych, zaczęto uprawiać bardziej wydajną odmianę ryżu, a od lat 30. XX w. (w związku z przygotowaniami do wojny) budowano lotniska, modernizowano porty oraz intensyfikowano uprzemysławianie wyspy. W tym czasie Tajwańczycy podjęli starania o równouprawnienie z Japończykami.

W 1945 na mocy postanowień konferencji kairskiej 1943 Tajwan został przywrócony Chinom. W 1949 na wyspę ewakuowały się władze Republiki Chińskiej oraz pozostałości wojsk Chiang Kai-sheka, wyparte z Chin kontynentalnych przez komunistów, a wraz z nimi ok. 2 mln uchodźców. Władze Tajwanu były uznawane przez większość państw zachodnich jako legalny rząd Chin i do 1971 reprezentowały je w ONZ. W latach 70. większość państw (wśród nich USA 1979) cofnęło uznanie dyplomatyczne Republiki Chińskiej. Po II wojnie światowej Tajwan stał się jednym z najszybciej rozwijających się regionów świata. Obecnie dysponuje także znacznym potencjałem naukowo-technicznym.

Od 1987 początek procesu demokratyzacyjnego: zniesiono obowiązujący od 1946 stan wojenny, ograniczono faktycznie dyktatorskie rządy partii Kuomintang, legalizując działalność partii opozycyjnych. Od końca lat 80. intensywny rozwój kontaktów, zwłaszcza gospodarczych i turystycznych z ChRL. W 1993 doszło do pierwszych bezpośrednich (choć nieoficjalnych) kontaktów politycznych z ChRL w sprawie zjednoczenia. Pierwsze powszechne wybory prezydenckie 1996 wygrał dotychczasowy prezydent Lee Tenghui (Li Teng-huej), a w wyborach 2000 i 2004 — Chen Shui-bian („rdzenny” Tajwańczyk), działacz Demokratycznej Partii Postępu, która zwyciężyła też 2001 w wyborach do rady legislacyjnej (parlamentu). Liberalizacja ujawniła nie zażegnany dotąd antagonizm między potomkami uciekinierów z Chin kontynent. a autochtonami, wśród których pewną popularność w latach 90. zdobyły hasła niepodległości Tajwanu. Po wyborach parlamentarnych XII 2004, przegranych przez prezydencką DPP, większość w parlamencie zyskał sojusz, którego gł. członkiem jest Kuomintang. W III 2005 ChRL zagroziła Tajwanowi bezpośrednim atakiem militarnym, gdyby ogłosił on formalną niepodległość i przyjęła ustawę antysecesyjną jako podstawę prawną do ataku na wyspę. Równocześnie kontynuowała przyjazne gesty wobec przeciwników ogłoszenia niepodległości na wyspie.