Stany Zjednoczone. Ludność
 
Encyklopedia PWN
Stany Zjednoczone. Ludność.
Stany Zjednoczone, trzeci pod względem liczby ludności, po Chinach i Indiach kraj świata, zamieszkują Amerykanie urodzeni w Stanach Zjednoczonych, gł. potomkowie imigrantów z różnych krajów świata, Amerykanie urodzeni poza granicami Stanów Zjednoczonych (4,5% ludności, 2003) oraz współcześni imigranci (7,2% ogółu mieszkańców). Imigranci w początkowym okresie kolonizacji pochodzili gł. z Wielkiej Brytanii, Holandii oraz Hiszpanii, w późniejszym — z Niemiec i krajów skand., w końcu XIX w. również z południowej i wschodniej Europy, w tym z ziem polskich. Największe nasilenie imigracji wystąpiło w 2. poł. XIX w. i pocz. XX w., kiedy do Stanów Zjednoczonych przybywało od kilkuset tys. do 1 mln osób rocznie; w okresie 1820–1990 przybyło ponad 55 mln osób, najwięcej z Niemiec (7 mln), Włoch (5,3 mln), Wielkiej Brytanii (5,1 mln), Irlandii (4,7 mln) i Meksyku (2,8 mln) oraz krajów środkowowschodniej Europy. Od XVII w. zaczął się napływ ludności czarnej — niewolników przywożonych z Afryki (1750–1800 ok. 1 mln osób), od poł. XIX w. — Azjatów, gł. Chińczyków i Japończyków. Wprowadzone 1921 ustawy imigracyjne ograniczyły napływ cudzoziemców do ok. 150 tys. osób rocznie; 2000 przyjęto 850 tys. imigrantów, gł. Latynosów i Azjatów (łącznie ponad 80%); szacuje się, że nielegalnie przekracza granicę Stanów Zjednoczonych do 1 mln osób rocznie, najwięcej z Meksyku. Imigracja wpłynęła na b. szybki wzrost liczby ludności; w okresie od 1790 (pierwszy spis powszechny) do 2005 liczba ludności wzrosła 76 razy, z 3,9 mln do 297 mln. Konsekwencją imigracji jest również duże zróżnicowanie rasowe i etniczne społeczeństwa amerykańskiego. Ludność biała (pochodzenia eur.) stanowi 75,1% ogółu mieszk., czarna (potomkowie niewolników oraz późniejsi imigranci z Antyli, gł. z Haiti) — 12,3% (ponad 34 mln), latynoamer. (różnych ras) — 12,5%, pochodzenia azjat., w tym mieszkańcy Hawajów — 3,7% (2000); liczbę ludności autochtonicznej Indian oraz Eskimosów i Aleutów zamieszkujących Alaskę ocenia się na ok. 2,4 mln. Amerykanie pochodzenia eur. tworzą największe skupiska w stanach nadatlantyckich, przyjeziornych i zachodnich, pochodzenia latynoskiego — w południowo-zachodnich (gł. Nowy Meksyk, Teksas, Kalifornia, Floryda — miejsce osiedlania się współcz. imigrantów z Kuby), azjat. — w stanach pacyficznych (zwłaszcza Kalifornii) oraz Hawajach, gdzie najwięcej jest Amerykanów pochodzenia jap., a autochtoni polinezyjscy stanowią 9,4% mieszk. archipelagu (2000). Ludność murzyńska zamieszkuje tradycyjnie stany południowe i południowo-wschodnie, gł. Missisipi (ok. 36% ogółu ludności), Karolinę Południową i Północną, Luizjanę, Georgię i Alabamę; duże skupiska Murzynów powstały w miastach przem. nad Wielkimi Jeziorami (Chicago, Detroit), na wybrzeżu atlantyckim, a zwłaszcza w Filadelfii, Nowym Jorku (gł. dzielnica Harlem) i Waszyngtonie oraz w Kalifornii. Większość ludności tubylczej, Indian, mieszka w rezerwatach, utworzonych w końcu XIX w. w stanach zachodnich, gł. w Arizonie, Nowym Meksyku, Kalifornii, Montanie; największe z rezerwatów to: Navajo (na pograniczu Arizony i Utah), Cherokee oraz Creek w Oklahomie; część ludności indiańskiej opuściła po 1950 rezerwaty i osiedliła się w miastach, gł. w stanie Nowy Jork.
Ludność Stanów Zjednoczonych charakteryzuje się bardzo dużym zróżnicowaniem rel. — ok. 120 wyznań, z tego kilka o dużej liczbie wyznawców. Chrześcijanie stanowią 85,3% ogółu społeczeństwa (w tym protestanci — 57,9%, katolicy — 26,1%, anglikanie, prawosławni), wyznawcy judaizmu — 2,1%, muzułmanie — 1,9% oraz hindusi, buddyści i in.; z żadną religią nie identyfikuje się 8,7% ludności, 0,2% — deklaruje się jako ateiści. Protestanci są podzieleni na wiele odłamów i sekt, najliczniejsi są baptyści (ok. 33 mln wyznawców, liczba ta odnosi się do osób dorosłych, tzw. ochrzczonych w wieku świadomym), metodyści (14 mln) i luteranie (ok. 7,8 mln), poza tym adwentyści (zwłaszcza Adwentyści Dnia Siódmego, prezbiterianie, kalwini, mormoni, mennonici i in. Wyznawcy poszczególnych kościołów protest. tworzą wyraźne skupiska, związane z grupami etnicznymi; baptystami i metodystami są gł. Amerykanie pochodzenia anglosaskiego oraz Murzyni, luteranami (najliczniejsi w północnej części kraju) — potomkowie imigrantów pochodzących z Niemiec i krajów skand.; mormoni tworzą duże gminy wyznaniowe w Utah, wschodniej Nevadzie i południowym Idaho. Katolicy przeważają w zachodniej części kraju oraz na południu Teksasu i Luizjany, na terenach kolonizowanych przez Hiszpanów i Francuzów, liczni są również w stanach północno-wschodnich, gdzie mieszka duża liczba ludności pochodzenia wł., irl. i polskiego. Z innych wyznań większe skupiska tworzą jedynie Żydzi (największe w dzielnicach Nowego Jorku: Bronx i Queens) oraz buddyści (chiń. dzielnice miast, zwłaszcza zachodniego wybrzeża).
Strukturę wiekową ludności Stanów Zjednoczonych do ok. poł. XX w. cechowała przewaga roczników młodych, występowała również większa liczba mężczyzn niż kobiet; 1910 na 100 kobiet przypadało 106 mężczyzn, w latach 40. — 101 mężczyzn. Malejący przyrost naturalny (w latach 60. — ok. 10‰ rocznie, 80. — ok. 7‰, 1993 — 6,8‰, 2006 — 5,8‰) i wydłużający się czas życia (mężczyźni — 75 lat, kobiety — 81 lat) wpływają na proces starzenia się społeczeństwa. W 2006 poniżej 15 lat miało 20,4% ludności, od 15 do 64 lat — 67,2%, ponad 64 lata — 12,4%; zmieniła się struktura płci: na 100 mężczyzn przypada 103,7 kobiet. Struktura wiekowa i płci są zróżnicowane etnicznie i regionalnie; długość życia jest najkrótsza wśród ludności murzyńskiej, najdłuższa na Hawajach; na Florydzie, tradycyjnym miejscu osiedlania się emerytów, aż 17,6% ludności ma powyżej 64 lat, na Alasce — 5,7% (2000). Stany Zjednoczone są krajem o małej średniej gęstości zaludnienia — 31 osób na km2 (2004). Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne; ponad 80% mieszk. zajmuje obszary metropolitalne (15% pow. kraju). Najgęściej są zaludnione wybrzeża północno-wschodnie, a zwłaszcza stany: New Jersey (436 osób na km2, 2000), Rhode Island (386 osób na km2), Massachusetts, Nowy Jork oraz Connecticut i Maryland, ponadto rejon Wielkich Jezior, dolina Missisipi, wybrzeże Kalifornii, Floryda, południowo-wschodni Teksas oraz Hawaje (gł. wyspa Oahu). Najrzadziej zaludnione obszary to: Alaska (0,4 osoby na km2), stany położone w Kordylierach: Montana (2 osoby na km2), Wyoming i Nevada, a także północne stany prerii: Dakota Północna i Południowa. Na gęstość zaludnienia poszczególnych stanów mają wpływ migracje wewn.; do lat 50. najszybciej wzrastała liczba ludności w przem. stanach północno-wschodnich i nad Wielkimi Jeziorami, gdzie napływała ludność z południowych i środkowych regionów; od lat 60. i 70. gł. kierunkami migracji wewn. stały się stany południowe (zwłaszcza Floryda, Teksas) i zachodnie (Kalifornia).
Stany Zjednoczone są krajem o wysokim stopniu urbanizacji; do lat 20. utrzymywała się przewaga ludności wiejskiej; industrializacja oraz mechanizacja rolnictwa spowodowała masową migrację ze wsi do miast i b. szybki wzrost ludności miejskiej: 64% — 1950, 73,6% — 1970, 79% — 2000. Najwyższy stopień urbanizacji mają: Dystrykt Kolumbii (100% ludności miejskiej), Kalifornia (94,4%), Rhode Island, Nowy Jork i Connecticut, znacznie niższy od średniej krajowej — stany roln. prerii (Dakota Północna i Południowa, Nebraska) i stany południowe (Alabama, Missisipi), gdzie w miastach mieszka ok. 50% ogółu ludności. W 1993 w Stanach Zjednoczonych było 40 regionów metropolitalnych o liczbie ludności powyżej 1 mln i tylko 9 miast milionowych (granice adm. miast od lat nie ulegają zmianie): Nowy Jork (7,3 mln mieszk.), Los Angeles (3,5 mln), Chicago (2,8 mln), Houston (1,7 mln), Filadelfia (1,6 mln) oraz San Diego, Detroit, Dallas i Phoenix (po ok. 1 mln); największym zespołem miejskim jest Nowy Jork (ok. 8,6 mln mieszk.), wraz z przyległymi zespołami miejskimi tworzy region metropolitalny: Nowy Jork–Northern New Jersey–Long Island, w którym mieszka ponad 19 mln osób. Postępujący od lat 50. proces dekoncentracji dużych miast (spadek zaludnienia w centrum, a jej wzrost na peryferiach) spowodował rozrost terytorialny miast, zwłaszcza strefy peryferyjnej (suburbiów), charakteryzującej się niską, przeważnie jednorodzinną zabudową; wyludniające się centralne dzielnice Nowego Jorku, Chicago, Detroit, Filadelfii, Pittsburgha, Waszyngtonu i in. pełnią funkcje adm. i handl.-usługowe, a opuszczone stare dzielnice mieszkaniowe są zajmowane przez niezamożną ludność murzyńską i imigrantów. W wyniku rozwoju przestrzennego miast wykształciły się wielkie regiony metropolitarne, w których strefy podmiejskie poszczególnych miast i zespołów miejskich łączą się ze sobą. Na wybrzeżu atlantyckim powstał zurbanizowany pas, zw. Megalopolis, ciągnący się na dł. ok. 800 km od Bostonu przez Providence, Nowy Jork, Filadelfię, Baltimore do Waszyngtonu i zamieszkany przez ok. 50 mln ludzi. Podobny region tworzy się w Kalifornii (San Francisco–Los Angeles–San Diego), w rejonie Wielkich Jezior (Chicago–Pittsburgh) i na Florydzie (Miami–Jacksonville). W latach 80. najszybciej rozwijały się miasta i zespoły miejskie w stanach południowych, a zwłaszcza Phoenix (wzrost liczby ludności o 30%), Dallas–Fort Worth i Atlanta; w atrakcyjnych pod względem klim. regionach Florydy, Arizony i Kalifornii powstały miasta zamieszkane prawie wyłącznie przez rencistów i emerytów.
Struktura zatrudnienia ludności Stanów Zjednoczonych jest typowa dla krajów wysoko rozwiniętych. Pracujący w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie stanowią zaledwie 0,7% czynnych zawodowo; w przemyśle, górnictwie i rzemiośle pracuje 16,9%; pozostali to gł. menedżerowie i osoby pracujące w wolnych zawodach, w administracji, w handlu i in. usługach; bezrobotni stanowią 5,1% ludności zawodowo czynnej.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Chicago, John Hancock Center (Stany Zjednoczone)fot. J. Fogler/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Boston, panorama (Stany Zjednoczone) fot. A. Guranowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Pittsburgh (Stany Zjednoczone)fot. T. Barucki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Baltimore, panorama miasta (Stany Zjednoczone)fot. M. Dworzańska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia