Sosnowiec
 
Encyklopedia PWN
Sosnowiec,
miasto w województwie śląskim, pow. grodzki, na Wyż. Katowickiej, nad Czarną Przemszą i Białą Przemszą oraz ich dopływami Brynicą i Bobrkiem, w centrum GOP;
Ludność miasta: ogółem — 201,1 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 2 210,1 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 91 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 19°10′E, szerokość geograficzna: 50°18′N
Prawa miejskie: nadanie praw — 1902
Oficjalne strony WWW: www.sosnowiec.pl
dawniej miasto górniczo-hutn.; w wyniku zmian gosp. końca XX w. (zamknięto 4 z 5 kopalń, zrestrukturyzowano hutnictwo, zwłaszcza huty Buczek i Cedler) przeobraziło się w ośr. handl.-usługowo-przetwórczy; rozwinięty przemysł metal., maszyn., motoryzacyjny, elektrotechniczny; ponadto przemysł: włók., odzieżowy, materiałów budowlanych, spoż.; w dzielnicy Milowice część Podstrefy Sosnowiecko-Dąbrowskiej Katowickiej Specjalnej Strefy Ekon.: przemysł mięsny, tworzyw sztucznych, szklarski; liczne wielkie centra handl., np. Plejada; węzeł kol.; komunikacja miejska wspólna z miastami GOP; siedziba diecezji Kościoła rzymskokatol.; Teatr Zagłębia; ośr. akademicki z wydziałami: Uniw. Śląskiego, Politechniki Śląskiej, Śląskiego Uniw. Med. oraz Wyższą Szkołą Marketingu i Zarządzania; Inst. Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, oddział Górnośląskiego Państw. Inst. Geol.; muzea, m.in. Muzeum Szkła Współcz.; nad Brynicą i Czarną Przemszą planty — ośr. wypoczynku; baseny kąpielowe w Niwce Modrzejowie.
Historia. W końcu XVIII w. osada roln.; od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; na pocz. XIX w. w Sosnowcu i okolicznych wsiach (Milowice, Sosnowice, Sielce) pierwsze odkrywkowe kopalnie węgla, rozwój hutnictwa cynkowego; od 1859 połączenie kol.; w 2. poł. XIX w. rozwój górnictwa i hutnictwa, także przemysłu włók., papierniczego i chem.; powstały duże przedsiębiorstwa i towarzystwa akcyjne; po 1880 rozwijające się osady przyfabryczne połączyły się i utworzyły miasto; prawa miejskie 1902; na przeł. XIX i XX w. gwałtowny przyrost ludności (1886 — 9 tys. mieszk., 1914 — 118 tys.); Sosnowiec stał się jednym z gł. ośr. Zagłębia Dąbrowskiego; 1905 proklamowanie Czerwonej Rep. Zagłębiowskiej; od pocz. XX w. duże skupisko Żydów (1939 ok. 28 tys. osób, ok. 22% mieszk.). Podczas I wojny świat. przemysł Sosnowca w znacznym stopniu zdewastowany; 1918–39 odbud., gł. górnictwo, od końca lat 20. hutnictwo; rozwój handlu i dalsza rozbudowa Sosnowca. W czasie okupacji niem. podobóz obozu koncentracyjnego Auschwitz; liczne oddziały robocze jeńców bryt. z obozów w Cieszynie i Łambinowicach oraz oddział jeńców wł.; 1940–41 areszt policyjny (kilka tys. więźniów); 1942–43 getto (ok. 12 tys. osób, 11,2 tys. wywieziono do Auschwitz), 1943–44 obóz pracy przymusowej dla Żydów (ok. 5 tys. osób, większość wywieziona do Auschwitz), 1942–45 obóz dla mężczyzn (kilka tys. osób) i obóz dla kobiet. W 1935–75 siedziba powiatu; 1975 do Sosnowca włączono miasta: Kazimierz Górniczy, Klimontów, Zagórze. Miejsce urodzenia J. Kiepury (1902).
Zabytki. Zamek Sielecki (1. poł. XVII w., przebudowa 1814, zrekonstruowany 1978–79); 2 dworce kol.: neorenes. (1850–57), neorenes.-klasycyst. (1859, H. Marconi); neogot. kościół kol. (1862); 2 neobarok. pałace Schönów: tzw. duży (ok. 1875–1885) i mały (1900, J. Pomian Pomianowski?); cerkiew prawosł. (1888–89, Prokofiew), wewnątrz drewniany ikonostas (Lebiediew z Moskwy); neorom. katedra (1893–99, K. Kozłowski); neobarok. pałac H. Dietla (XIX/XX w.); eklektyczny pałac Schönów (do 1903, przebudowa 1923); dawny Dom Lud. Warszawskiego Tow. Kopalń Węgla i Zakładów Hutn., w stylu zakopiańskim (1905, K. Jankowski i F. Lilpop).
Bibliografia
Sosnowiec. Zarys rozwoju miasta, red. H. Rechowicz, Warszawa 1977.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia